डॉट्स उपचार म्हणजे काय, का आणि कसे केले जाते

डॉट्स उपचार म्हणजे काय, का आणि कसे केले जाते - टीबीसाठी डॉट्स उपचार

डॉट्स उपचार म्हणजे काय, का आणि कसे केले जाते - टीबीसाठी डॉट्स उपचार

क्षयरोग (टीबी) बरा होण्यासाठी किमान सहा महिने उपचार आवश्यक आहेत . उपचार अपूर्ण राहिल्यास, रुग्णांना बरे करणे कठीण होते आणि औषधांचा प्रतिकार विकसित होऊ शकतो. 

डॉट्स हे जागतिक आरोग्य संघटनेने मंजूर केलेले आरोग्य धोरण आहे आणि आरोग्य कर्मचारी, समुदाय स्वयंसेवक किंवा कुटुंबातील सदस्यांनी रूग्णांना वेळेवर औषधोपचार घेण्यास आणि अभ्यासक्रम पूर्ण होण्याचे पालन करण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे.

कोण वेळेवर कोर्स पूर्ण करेल आणि कोण नाही हे सांगणे कठीण आहे. सर्व सामाजिक वर्ग, शैक्षणिक पार्श्वभूमी, वयोगट, लिंग आणि जातीच्या लोकांना औषधे योग्यरित्या घेण्यास समस्या येऊ शकतात.

अभ्यास दर्शविते की DOTS अंतर्गत उपचार घेतलेल्यांसाठी 86-90% च्या तुलनेत स्व-औषधेचा उपचार पूर्ण होण्याचा दर 61% आहे.

हा लेख डॉट्स म्हणजे काय, डॉट्स उपचार कसे केले जातात आणि डॉट्स उपचाराचे फायदे आणि दुष्परिणामांसह डॉट्स उपचार केंद्रे कोणती आहेत याबद्दल तपशीलवार माहिती देतो.

(

डॉट्स म्हणजे काय

डॉट्स उपचार कसे केले जातात - हिंदीमध्ये डॉट्स उपचार प्रक्रिया

डॉट्स उपचाराचे फायदे

डॉट्स उपचाराचे दुष्परिणाम

डॉट्स केंद्र

डॉट्स म्हणजे काय

डॉट्स (डॉट्स), डॉट्सचे पूर्ण रूप म्हणजे डायरेक्टली ऑब्झर्व्ड थेरपी शॉर्ट टर्म कोर्सेस हिंदीमध्ये याचा अर्थ डायरेक्टली ऑब्झर्व्ह्ड थेरपीचे छोटे कोर्सेस.

टीबी रुग्णांना त्यांची सर्व औषधे वेळेवर घेता यावीत यासाठी डॉट्स हे धोरण आहे. रुग्णाला मान्य असलेला आणि आरोग्य यंत्रणेद्वारे निर्धारित केलेला 'निरीक्षक' रुग्णाला औषधाचा प्रत्येक डोस घेण्यास प्रोत्साहित करतो आणि आरोग्य यंत्रणेच्या देखरेखीसाठी त्याची नोंद करतो.

डॉट्स हे सध्या टीबी नियंत्रणासाठी WHO ने शिफारस केलेले धोरण आहे. DOTS मध्ये INH, RIF, pyrazinamide (PZA) आणि ethambutol (EMB) या चार औषधांनी 6 ते 9 महिने उपचार केले जातात. उपचार पूर्ण होण्याच्या जास्तीत जास्त संधीसाठी डॉट्सचा वापर उपचाराच्या संपूर्ण कोर्समध्ये केला पाहिजे.

डॉट्स अंतर्गत असलेल्या सर्व रुग्णांना त्यांची दैनंदिन टीबीची औषधे डॉट्स एजंटसमोर घ्यावी लागतात. डॉट्स एजंट हा सहसा रुग्णाच्या समुदायातील स्वयंसेवक असतो किंवा कुटुंबातील सदस्य असू शकतो. डॉट्स एजंट रुग्णाला कोणती औषधे घ्यावी हे सांगत नाही, उलट रुग्णाला डॉक्टरांनी सांगितलेला कोर्स पूर्ण करण्यास मदत करतो.

डॉट्सचा वापर क्षयरोग असलेल्या सर्व रुग्णांसाठी केला पाहिजे, ज्यात मुले आणि किशोरवयीन आहेत. भारतात क्षयरोग झाल्यानंतर आता प्रत्येक रुग्णाला जेवणासाठी दरमहा ५०० रुपये सरकारी मदत दिली जाते. भारतात क्षयरोगाचे एक कारण म्हणजे पोषणाची कमी पातळी हे आहे म्हणून असे करण्यात आले आहे.

डॉट्स उपचार कसे केले जातात - हिंदीमध्ये डॉट्स उपचार प्रक्रिया

लोकांना त्यांचे उपचार पूर्ण करण्यात मदत करण्यासाठी, डॉट्स (थेटपणे निरीक्षण केलेले थेरपी शॉर्ट कोर्सेस) नावाच्या प्रोग्रामची शिफारस केली जाते. यामध्ये, एक आरोग्य सेवा कर्मचारी तुमचे औषध प्रशासित करतो जेणेकरून तुम्हाला ते स्वत: घेण्याचे लक्षात ठेवण्याची गरज नाही.

ठिपक्यांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो -

डॉक्टरांनी लिहून दिलेले औषध रुग्णाला देणे.

औषधाचे कोणतेही दुष्परिणाम तपासत आहेत.

रुग्णाला औषधोपचार करण्यास प्रोत्साहित करणे आणि विसरल्यास त्याची आठवण करून देणे.

रुग्णाला डॉक्टर किंवा उपचार केंद्राकडे नेण्यासाठी कागदपत्रे तयार करणे.

रुग्णाच्या प्रश्नांची उत्तरे.

सामान्यतः भारतात सार्वजनिक आरोग्य विभागाने नियुक्त केलेली टीबी केंद्रे डॉट्स अंतर्गत रुग्णाची काळजी घेण्यासाठी परिचारिका किंवा कार्यकर्ता देतात.

क्षयरोगावर उपचार सुरू होताच डॉट्स सुरू करावेत. डॉट्स प्रदान करण्यापूर्वी रुग्णाला स्वत: ची औषधोपचार करण्याची परवानगी देऊ नये किंवा चुकलेल्या डोसची भरपाई करण्याचा प्रयत्न करू नये.

जर रुग्णाने DOTS ला जबरदस्ती उपाय म्हणून पाहिले तर, थेरपी यशस्वीरित्या पूर्ण होण्याची शक्यता खूप कमी होते. त्यामुळे डॉट्स लिहून देणार्‍या डॉक्टरांनी डॉट्सचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जातो आणि खूप प्रभावी आहे हे रुग्णाला समजावून सांगून त्याचे समर्थन केले पाहिजे. डॉट्स एजंटनेही हाच संदेश रुग्णाला दिला पाहिजे.

रुग्ण-केंद्रित केस मॅनेजमेंट पध्दतीसह वापरल्यास डॉट्स सर्वोत्तम कार्य करते.

डॉट्स उपचाराचे फायदे

डॉट्स थेरपीचा वापर केल्याने रोग बरे झालेल्या लोकांची टक्केवारी वाढते. उदाहरणार्थ, वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) नुसार, बांगलादेश, नेपाळ आणि चीन सारख्या देशांतील 80 टक्क्यांहून अधिक लोक डॉट्समुळे त्यांचा अभ्यासक्रम पूर्ण करतात.

डॉट्स थेरपीचा आणखी एक फायदा असा आहे की क्षयरोग नियंत्रणात आल्याने उपचार घेत असलेल्या रुग्णाकडून इतर लोकांना संसर्ग होण्याचा धोका कमी होतो. त्यामुळे ही थेरपी सामान्य लोकसंख्येला संसर्गापासून वाचवते आणि संक्रमण दर कमी करते.

डॉट्स प्रणाली अधिक प्रभावी असू शकते, विशेषत: ज्या देशांमध्ये रोगाचा उच्च ओझे आहे. डॉट्स थेरपीमुळे रोगाचा प्रसार कमी करून दीर्घकालीन देशाला फायदा होऊ शकतो, ज्यामुळे त्या देशाच्या आरोग्य सुविधांवरील खर्चाचा भार कमी होतो आणि अधिकाधिक नागरिकांना आर्थिकदृष्ट्या उत्पादक होण्यास मदत होते.

ज्या लोकांना DOTS अंतर्गत औषधे दिली जातात, त्यांना खरोखरच प्रेरित राहण्यास मदत होते. तुमचा क्षयरोग पूर्णपणे बरा झाला आहे याची देखील डॉट्स खात्री करते. ही अतिशय यशस्वी प्रणाली आहे आणि जगभरातील 180 पेक्षा जास्त देशांमध्ये वापरली जाते. हे शेकडो हजारो जीव वाचवत आहे.

डॉट्स उपचाराचे दुष्परिणाम

कोणत्याही औषधाने, साइड इफेक्ट्सची शक्यता नेहमीच असते. बहुतेक प्रभाव चिंतेचे कारण नसतात आणि त्वरीत निघून जातात.

तुम्ही उपचार सुरू करण्यापूर्वी तुमची टीबी नर्स किंवा डॉक्टर तुम्हाला संभाव्य दुष्परिणामांबद्दल माहिती देतील. यामध्ये चक्कर येणे किंवा उलट्या होणे , त्वचेवर पुरळ येणे , फ्लू सारखी लक्षणे इ. यासारखे दुष्परिणाम समाविष्ट असू शकतात.

क्वचित प्रसंगी, लोकांना कावीळ देखील होऊ शकते , जी त्वचा किंवा डोळे पिवळसर होते. असे झाल्यास, तुमचे औषध घेणे थांबवा आणि लगेच तुमच्या डॉक्टरांना सांगा.

क्षयरोगाची औषधे सुरू करणाऱ्या सुमारे ३० ते ४० टक्के रुग्णांना गंभीर दुष्परिणामांचा अनुभव येतो. त्यामुळे अनेक रुग्ण डॉट्स अंतर्गत उपचार अर्धवट सोडून जातात.

डॉट्स कार्यक्रमांतर्गत रुग्णाला एकावेळी सहा ते सात गोळ्या घ्याव्या लागतात. कार्यक्रम राबवणारे आरोग्य कर्मचारी अनेकदा दुष्परिणामांच्या मुद्द्याकडे दुर्लक्ष करतात. तद्वतच, साइड इफेक्ट्स असलेल्या कोणत्याही रुग्णाने ताबडतोब डॉक्टरांना कळवले पाहिजे.

डॉट्स (Directly Observed Treatment, Short-Course - DOTS) उपचार पद्धती प्रामुख्याने क्षयरोगासाठी (Tuberculosis - TB) वापरली जाते.

क्षयरोग हा एक संसर्गजन्य रोग आहे जो मायकोबॅक्टेरियम ट्युबरक्युलोसिस (Mycobacterium tuberculosis) नावाच्या जीवाणूमुळे होतो. हा रोग सामान्यतः फुफ्फुसांवर परिणाम करतो, परंतु तो शरीराच्या इतर भागांमध्ये देखील पसरू शकतो.

डॉट्स (DOTS) उपचार पद्धतीमध्ये आरोग्य कर्मचाऱ्याच्या देखरेखेखाली रुग्णांना औषधे दिली जातात, ज्यामुळे औषधे नियमितपणे घेतली जातील आणि उपचार पूर्ण होण्याची शक्यता वाढते.

डॉट्स उपचार पद्धतीची उद्दिष्ट्ये:

• रोग बरा करणे.
• रोगाचा प्रसार रोखणे.
• औषधांना प्रतिकार करण्याची क्षमता कमी करणे.

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• जागतिक आरोग्य संघटना (World Health Organization): WHO - DOTS
• सेंटर्स फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेंशन (Centers for Disease Control and Prevention): CDC - Tuberculosis Treatment