आजार

 

अस्वस्थतेसाठी कोणतेही विशिष्ट प्रकारचे उपचार विहित केलेले नाही, कारण वेगवेगळे लोक विभिन्न पद्धतींना अनुकूल प्रतिसाद देतात. तथापी, बहुतांश प्रकरणांमध्ये, उपचाराच्या विभिन्न प्रकारांचे समायोजन वापरले जाते.

सांगोपांग वैद्यकीय सल्ला हे निश्चित करण्यासाठी आवश्यक आहे की, परिस्थिती निव्वळ शारीरिक नाही आणि एखाद्या शारीरिक अवस्थेमुळे झालेली नाही.

लक्षणे शमवण्यात मदत म्हणून औषधे विहित केले जात. टोकाच्या प्रकरणांमध्ये अवस्थताशामक औषधांची गरज पडू शकते.

प्रतिसादात्मक व्यवहार उपचारपद्धत व्यक्तीच्या भावना सखोलपणें समजून त्यांना सामोरे जाण्याच्या योग्य पद्धती शोधण्यासाठी वापरली जाते.

अवसादाचे उपचार

अवसादाचे उपचार त्रिआयामी असते. उपचाराच्या मुख्य क्रमामध्ये या गोष्टींचा समावेश असतो:

अवस्थेचे उपचार करण्यासाठी अवसादरोधी औषधांचा वापर होतो. त्यांना बहुतांशी तीव्रतेच्या प्रकरणांमध्ये विहित केले जाते आणि मुलांच्या बाबतीत कधीच नाही.

मानसिक उपचार वैय्यक्तिक स्वरूपाच्या समस्यांचे व्यवस्थापन व हाताळणी यावर केंद्रित असते. काही वेळा, सामूहिक पद्धतीचा सल्लाही दिला जाऊ शकतो.

अवसादाला सामोरे जाण्यासाठी प्रायोगिक उपाय सुचवायला सहकारी,मित्र, शेजारी आणि कुटुंबीयांसारखे साहाय्यगटे महत्त्वाची असतात आणि परिस्थितीचा सामना करण्यासाठी ती व्यक्तीला मदत करतात.

टोकाच्या व विक्षिप्त अवसादाच्या प्रकरणांमध्ये, इलेक्ट्रोकंव्हल्झिव्ह थेरपी केली जाऊ शकते.

स्किझोफ्रेनिआवरील उपचार

स्किझोफ्रेनिआवरील उपचारामध्ये विविध उपाय, समस्येला सोडवण्यासाठी आणि निरंतर सुधाराची खात्री देण्यासाठी अवलंबले जातात. उपचारामध्ये खाली मुद्द्यांचा समावेश असतोः

औषधोपचार

एंटी-सायकोटिक औषधे म्हणजे सर्वांत सामान्यरीत्या विहित केली जाणारी औषधे. यामुळे वैशिष्ट्यपूर्ण लक्षणांना हाताळता येते. एंटीसायकोटिक्स वापरून केल्या जाणार्र्या उपचारामध्ये शक्यतो सर्वांत कमी मात्रेला प्राधान्य दिला जातो.

इलेक्ट्रोकन्वल्झिव्ह आणि चुंबकीय थेरपी

हॅल्युसिनेशन होणार्र्या व्यक्तींना याचा सल्ला दिला जातो.

मानसिक-सामाजिक उपचार

ही क्लिष्ट उपचारपद्धत असून यामध्ये प्रतिक्रियात्मक व्यवहार पद्धत, सामूहिक पद्धत, पुनवर्सनसाठी कौशल्यआधारित प्रशिक्षण आणि मद्य व मादक पदार्थांच्या व्यसनाला लढा देण्यासाठी उपचार सामील असतात.

ऑटिझमवरील उपचार

ऑटिझमवरील उपचार वास्तविकरीत्या असंभव आहे आणि सर्व वैद्यकीय हस्तक्षेपांचा भर व्यक्ती व कुटुंबाला परिस्थितीला महत्तम तोंड देण्यास सज्ज करण्यावर असतो.

वांछित व्यवहाराला प्रोत्साहन व अवांछित गोष्टींना न्यूनतम करण्यासाठी व्यवहार व्यवस्थापन.

व्यक्तीचे विचार, भावना व अवस्था सामान्य करण्यावर केंद्रित असलेली प्रतिक्रियात्मक व्यवहार पद्धत.

काही प्रमाणात स्वावलंबिता विकसित करून इतरांवर विसंबून राहणें कमी करण्यासाठी कार्यात्मक पद्धत.

सामान्य शारीरिक हालचाली आणि बारीक परिचालनात्मक कौशल्य विकसित करण्यासाठी शारीरिक उपचार.

वाचेत स्पष्टता आणण्यासाठी व विचार आणि भावना प्रकट करणें शक्य होण्यासाठी वाचिक उपचार.

मुलांना वातावरणात मिसळणें आणि अर्थपूर्ण संबंध बनवणें शक्य होण्यासाठी सामाजिक कौशल्य उपचार.

आरोग्य सुधारून कमतरतेचे रोग टाळता यावेत, म्हणून पोषण उपचार.

आकड्या किंवा अवसाद येत असलेल्या प्रकरणांमध्ये औषधे विहित केली जाऊ शकतात.

मानसिक प्रगतिरोधावरील उपचार

यावरील उपचार एक खूप दीर्घ काळाची प्रक्रिया असून, त्यामध्ये नियमित समुपदेशानी गरज असते. विशिष्ट अनुरूपीकृत कार्यक्रम मुलांसाठी विहित केले जातात, जेणेकरून त्यांना शाळेत जाण्यास मदत मिळावी. तेव्हा एका विशेष शिक्षकाची गरज असते, जो न केवल मुलाच्या वैय्यक्तिक गरजांवर लक्ष ठेवणे, तर त्याला जीवनकौशल्य लवकर प्राप्त करण्यास साहाय्यही करेल.

अशा प्रकरणांमध्ये तडजोडीचे महत्त्वाचे निकष म्हणजे शिक्षणातील गोष्टी शक्य तेवढे अधिक अनुभव करायला मुलांना शिकवणें आणि सामाजिक व जीवन कौशल्य सुधारणें. हे उपलब्ध करता यावे म्हणून, खालीलपैकी काही उपचारांच्या समायोजनाचे वापर केले जाऊ शकते:

औषधोपचार (खूप कमी प्रकरणांमध्ये)

एडीएचडीवरील उपचार

उपचाराचे विभिन्न क्रम असतात, ज्यामध्ये पर्यायी व नैसर्गिक उपचारपद्धतींचा समावेश आहे. संप्रेरक व बिगरसंप्रेरकांच्या रूपात मेंदूमधील डॉपमाइन किंवा नोरेपाइनफ्रीनचे स्तर वाढवण्यासाठी औषधे दिली जाऊ शकतात. फायदे स्पष्टपणें होत असले, तरी सहप्रभावही होऊ शकतात.

नैसर्गिक उपचारांमध्ये निरोगी आहार, शारीरिक गतिविधींमध्ये गुंतणें आणि झोपेच्या व्यवस्थेचे पालन करणें सामील आहे. योग आणि ध्यानधारणासारख्या कृतींचेही एकाग्रता वाढवण्या आणि तणाव कमी करण्यातील प्रभाव दिसून आले आहे.

: मायोपिया आजाराची लक्षणे आणि उपचार 

नजीकच्या दृष्टीला वैद्यकीय भाषेत मायोपिया म्हणतात, हा दृष्टीचा विकार आहे. मायोपियामध्ये, डोळ्याच्या बॉलचा आकार वाढतो, डोळ्याच्या बॉलच्या वाढीमुळे, रेटिनावर वस्तूची प्रतिमा तयार होत नाही, ती थोडी पुढे तयार होते, ज्यामुळे वस्तू अस्पष्ट दिसतात. वेळीच उपचार न केल्यास ते काचबिंदू आणि मोतीबिंदूचे रूप घेऊ शकते. मुलांमध्ये मोतीबिंदूचा धोका झपाट्याने वाढतो, 5-15 वयोगटातील 17 टक्के मुले मायोपियाने ग्रस्त आहेत.

 

मायोपियाची कारणे   

 मायोपिया अनुवांशिक असू शकतात, जर पालकांपैकी एकाला मायोपिया असेल तर मुलामध्ये देखील हा दोष असू शकतो.

कॉम्प्युटर स्क्रीनवर बराच वेळ काम केल्याने मायोपियाची समस्या दिसून येते.

 पुस्तके किंवा संगणकापासून योग्य अंतर न ठेवल्यानंतरही मायोपियाची समस्या दिसून येते.

कृत्रिम प्रकाशात जास्त वेळ घालवल्यामुळेही मायोपिया होतो.

 

मायोपियाची लक्षणे

* डोळ्यांत पाणी येणे.

* वारंवार डोळे मिचकावणे.

* डोळ्यांचा ताण आणि थकवा.

* डोळ्यातून पाणी येणे.

* पापण्या बारीक करून बघणे .

* डोकेदुखी.

 

मुलांमध्ये मायोपियाची लक्षणे

* मुलांचे अभ्यासात लक्ष केंद्रित न करणे.

* सतत डोळे चोळणे.

* ब्लॅक बोर्ड किंवा व्हाईट बोर्डवर अस्पष्ट दिसणे.

* अंधुक प्रकाशात गोष्टी स्पष्टपणे पाहण्यास असमर्थता.

 

मायोपियावर उपचार

मायोपियावर शस्त्रक्रिया आणि गैर-शस्त्रक्रिया दोन्ही पद्धतीने उपचार केले जातात. नॉन-सर्जिकल उपचारांमध्ये नकारात्मक नंबरच्या चष्म्याद्वारे उपचार केले जातात. कॉन्टॅक्ट लेन्स देखील चष्म्याला पर्याय आहेत, ते थेट डोळ्यावर लावले जातात. तुम्हाला टॉरिक, मल्टी-फोकल डिझाईन्स आणि सॉफ्ट इत्यादी वेगवेगळ्या डिझाइनमध्ये लेन्स मिळतील. मायोपिया जितका गंभीर असेल तितकी चष्म्यांचा नम्बर जास्त असू शकतो.

 

मायोपिया टाळण्यासाठी खबरदारी

* डोळ्यांचे सूर्यप्रकाशापासून संरक्षण करा. 

* मुलांना नैसर्गिक प्रकाशात बाहेर खेळू द्या. 

* आहारात फळे आणि हिरव्या भाज्यांचा समावेश करा.

* संगणकावर वाचताना आणि काम करताना पुरेसा प्रकाश ठेवा.

* डोळ्यांची नियमित तपासणी करा.

* संगणकावर काम करताना स्क्रीनपासून आवश्यक अंतर ठेवा.

* सतत कॉम्प्युटर स्क्रीनकडे टक लावून बघू नका.

* मुलांना मोबाईल किंवा कॉम्प्युटरचा जास्त वापर करू देऊ नका.  

* रक्तदाब नियंत्रणात ठेवा.

* नियमित वर्कआउट ठेवा.

झोपेत चालण्याची सवय गंभीर आजार आहे 

झोपेत चालण्याच्या सवयीबद्दल आपल्या वाचनात, ऐकण्यात व पाहण्यातही आलं असेल. अशी सवय कशी काय असू शकते? हे प्रत्येकाच्या डोक्यात येऊ शकतं. पण ही नुसती सवयच नाही तर तर हा आजार आहे. या आजाराबद्दलच आपण जाणून घेऊयात.

झोपेत चालणे हा आहे गंभीर आजार

झोपेमध्ये चालणे याला 'स्लीप वॉकिंग' म्हणतात. हा विचित्र आजार आहे. यात व्यक्ती गाढ झोपेत चालते आणि व्यक्तीला सकाळी उठल्यावर याबाबत काहीच आठवत नाही. पण व्यक्ती केवळ चालते इतकंच नाही तर ते अंथरुणात बसून राहतात किंवा स्वच्छता करणे, मेल-एसएमएस करणे अशा अनेक गोष्टी करतात. त्याच बरोबर स्वयंपाक करणे, गाडी चालवणे अशा गोष्टी होऊ शकतात, ज्यामुळे धोका निर्माण होऊ शकतो. स्वतःला मारणे, दुसऱ्यावर जीवघेणा हल्ला करणे या घटनाही पाहायला मिळू शकतात. परंतु या आपल्याकडे जरा दुर्मिळ घटना ठरतात.

केमिकल लोचामुळेच होतो हा आजार

ज्यामुळे आपल्याला झोप किंवा जाग येते अशी आपल्या मेंदुत दोन प्रकारची रसायने अर्थात केमिकल्स तयार होतात. या रसायनांचं संतुलन योग्य प्रकारे असलं तर आपल्याला नीट झोप येते. परंतु दोनपैकी कोणत्याही एका रसायनाचं संतुलन बिघडल्यास झोपेत चालण्याचा विकार जडतो. म्हणजेच झोपल्यावर आपल्या शरीराची सक्रियता असते.

झोपेचे चार टप्पे आहेत. त्यापैकी गाढ झोप आणि 'नॉन रॅपिड आय मूव्हमेंट'च्या टप्य्यात बहुतेक लोक झोपेत चालतात. या नॉन रॅपिड आय मुव्हमेंटमध्ये आपल्या स्मरणशक्ती काही काम करत नाही म्हणून झोप लागल्यावर काय केलं हे चालणाऱ्यांना दुसऱ्या दिवशी काहीच आठवत नाही.

काय असतात याची लक्षणे?

●झोपेत चालणाऱ्या व्यक्तींचे डोळे जरी उघडे असले तरी त्यांना आपण काय करतो आहोत याची जाणीव नसते. त्यामुळे काहीही केलं तरी त्यांना त्याबद्दल काहीच लक्षात राहत नाही.

● चालताना ते जे काही करतात ते काही सेकंद किंवा २० -४० मिनिटांच्या कालावधी दरम्यान करू शकतात.

●चालून झाल्यावर किंवा अन्य काही करून या व्यक्ती आपल्या अंथरूणात परत येतात.

●बाकी कृती करत असल्यामुळे त्यांना सर्वसाधारण व्यक्तींप्रमाणे स्वप्नं पाहणं जमत नाही.

● हा विकार लहान मुलांमध्ये अधिक प्रमाणात होतो.

काय असतात याची कारणे?

● आधीच्या पिढ्यांमध्ये हा विकार असेल तर तो पुढच्या पिढ्यांकडे हस्तांतरीत होत असतो.

● जागेपणी अपूर्ण राहिलेल्या इच्छा; त्याचा मनावर परिणाम होऊन त्या इच्छा पूर्ण करता याव्यात म्हणून झोपेत काही कृती करण्याचा प्रयत्न केला जातो.

●थकवा, ताण-तणाव, गोंधळून जाणे, पुरेशी झोप न मिळणे, खूप ताप येणे यामुळे हा विकार जडू शकतो.

● शरीरात मेंदूतून स्रवणारी संप्रेरके म्हणजेच हॉर्मोन्सचं प्रमाण जर असंतुलित झालं तर व्यक्ती झोपेमध्ये चालू शकतात.

यावर उपचार कसे केले जातात?

● या व्यक्तींना त्यांच्या आजाराबद्दल अवगत करून देण्यासाठी साधा मार्ग म्हणजे त्यांच्या हालचाली व्हिडिओद्वारे टिपून त्यांना याबाबत शांतपणे समजावून देणं.

● पण आधीच मानसिक स्वास्थ्य नीट नसलेले लोक त्यांच्या सवयीचे व्हिडीओ पाहताना ते मानसिकरित्या अजूनच कोलमडू नयेत याबद्दल सतर्क राहायला हवं.

● ताणतणाव, थकवा यामुळे मनस्थिती नीट नसते. यावर उपाय म्हणून योग्य आहार, ध्यानधारणा, व्यायाम करायला सांगितला जातो.

● त्यांच्या अपूर्ण इच्छांबद्दल त्यांना योग्य ते मार्गदर्शन केलं जातं.

तर झोपेमध्ये चालण्याच्या या विकाराला मजेचा भाग म्हणून न बघता गांभीर्याने घ्यायला हवं व झोपेत चालणाऱ्या व्यक्तींवर वेळेत उपचार केले जावेत. हा लेख वाचल्यामुळे आपला याबद्दलचा दृष्टिकोन नक्कीच बदलेल.

 

📲मोबाईलचे शरीरावर होणारे दुष्परिणाम

मोबाईल फोनद्वारे जे Electro magnetic radiation( EMFR) निघतात. त्याचा शरीरावर फार मोठा दुष्परिणाम होतो. विशेषत: लहान मुलांसाठी हे High Frequency Electro Magnetic field (PEMF) मेंदूसाठी व रक्तासाठी फारच हानिकारक असतात. याच्या अतिरेकी वापरामुळे डोकेदुखी, टेंशन, निद्रानाश व कानाच्या पडद्यावर वाईट परिणाम होतो.

सध्या मोबाइल हा जणू आयुष्याचाच अविभाज्य भाग असल्यासारखे आपण सर्व जण वागत असतो. संपर्क साधण्यापासून ते मनोरंजनापर्यंत या मोबाइलवर प्रत्येक जण अवलंबून असल्याचं चित्र सर्वत्र पाहायला मिळतं. पण कधी विचार केला आहे का की, या मोबाइलचे जितके फायदे आहेत त्याहून अधिक तोटे देखील आहेत. या मोबाइलच्या अतिवापरामुळे तरुण वयातच अनेकांना कानांचे, डोळय़ांचे अनेक आजार झालेले त्यामुळे पाहायला मिळतात. मोठय़ांपासून ते लहान मुलांपर्यंत सारेच जण याच्या अधीन होत चालले आहेत.

सुसंवादाची कमी : प्रत्यक्ष संवाद हा सगळ्यात उत्तम! समोरासमोर बसून संवाद साधल्याने संबंध चांगले राहतात,तसेच कुठल्याही समस्येचे निवारण लवकरात लवकर होते. पण, आजकाल मोबाईलच्या अतिरेकी वापरामुळे संवाद हा फारच कमी झालेला आहे. प्रवासात पण जेव्हा सगळे ग्रुपनी जातात,तेव्हा गप्पागोष्टींपेक्षा सगळेजण मोबाईलवरच व्यस्त असतात.

शारीरिक हालचाली कमी :

मोबाईलमुळे सगळ्यांच्या शारीरिक हालचाली कमी झाल्या आहेत. तसेच, आळशीपणा पण वाढला आहे. शेजारच्या दुकानातून सामान आणायचे असल्यास फोन करून होमडिलीव्हरी द्वारे सामान मागविल्या जाते. अशा प्रकारे आळशीपणाचे जे दुष्परिणाम असतात, त्याद्वारे नुकसानच होते.

अतिरेक झोपेचे प्रमाण :

मोबाईल रेडिएशनचा वेग हा ८८४ Mh २ इतका असतो, त्यामुळे झोपेचे प्रमाण हे वाढतच जातं. जास्त झोपण्यामुळे कामे वेळेवर पूर्ण होत नाही, तसेच संपूर्ण शरीरावर पण घातक परिणाम होतो.

एकाग्रतेचा अभाव :

सेलफोनच्या अति वापरामुळे एकाग्रतेचा अभाव आढळून येतो. शारीरिक तसेच मानसिक पण ताण पडतो. मुले अभ्यास करताना सुद्धा मोबाईलवर गेम खेळत असतात व internet चा वापर करतात. त्यामुळे मुलांचे नापास होण्याचे प्रमाण हे वाढतच आहे.

ब्रेन ट्युमर :

सेलफोनचे जे electromagnetic रेडिएशन निघतात. त्याचा सर्वात वाईट परिणाम आपल्या ब्रेनवर होतो. शास्त्रज्ञांनी केलेल्या संशोधनानुसार अतिरेकी वापरामुळे ब्रेन ट्युमर होण्याची शक्यता असतो.

शरीराच्या तापमानात वाढ :

मोबाईल फोनमध्ये रेडिओ frequewncies चा बेस स्टेशनशी संवाद साधण्यासाठी वापर केला जातो.या rf रेडिएशनमुळे शरीराच्या तापमानात अतिरिक्त वाढ होते, त्याचा वाईट परिणाम आपल्या ब्रेन व शरीरावर होतो.

अपघाताच्या प्रमाणात वाढ :

सेलफोनच्या अतिरेकी वापरामुळे रोड अपघातात दिवसेंदिवस वाढ होत आहे. नियम कितीही कडक केले तरीपण लोक ड्रायव्हिंग करताना सेलफोनवर बोलत असतात, त्यामुळे त्यांचे लक्ष विचलित होते व अपघाताच्या प्रमाणात वाढ होते.

तोंडाचा ट्युमर वाढण्याची शक्यता :

नुकत्याच झालेल्या मेडिकल सर्वेनुसार सेलफोनच्या अतिरेकी वापरामुळे mouth cancer ची शक्यता वाढते. त्यामुळे खूप आवश्यक असेल तेव्हाच फोनचा वापर करावा.

आणि यांसारखे अनेक दुष्परिणाम आहेत.

 डॉट्स उपचार म्हणजे काय, का आणि कसे केले जाते

डॉट्स उपचार म्हणजे काय, का आणि कसे केले जाते - टीबीसाठी डॉट्स उपचार

डॉट्स उपचार म्हणजे काय, का आणि कसे केले जाते - टीबीसाठी डॉट्स उपचार

क्षयरोग (टीबी) बरा होण्यासाठी किमान सहा महिने उपचार आवश्यक आहेत . उपचार अपूर्ण राहिल्यास, रुग्णांना बरे करणे कठीण होते आणि औषधांचा प्रतिकार विकसित होऊ शकतो. 

डॉट्स हे जागतिक आरोग्य संघटनेने मंजूर केलेले आरोग्य धोरण आहे आणि आरोग्य कर्मचारी, समुदाय स्वयंसेवक किंवा कुटुंबातील सदस्यांनी रूग्णांना वेळेवर औषधोपचार घेण्यास आणि अभ्यासक्रम पूर्ण होण्याचे पालन करण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे.

कोण वेळेवर कोर्स पूर्ण करेल आणि कोण नाही हे सांगणे कठीण आहे. सर्व सामाजिक वर्ग, शैक्षणिक पार्श्वभूमी, वयोगट, लिंग आणि जातीच्या लोकांना औषधे योग्यरित्या घेण्यास समस्या येऊ शकतात.

अभ्यास दर्शविते की DOTS अंतर्गत उपचार घेतलेल्यांसाठी 86-90% च्या तुलनेत स्व-औषधेचा उपचार पूर्ण होण्याचा दर 61% आहे.

हा लेख डॉट्स म्हणजे काय, डॉट्स उपचार कसे केले जातात आणि डॉट्स उपचाराचे फायदे आणि दुष्परिणामांसह डॉट्स उपचार केंद्रे कोणती आहेत याबद्दल तपशीलवार माहिती देतो.

(

डॉट्स म्हणजे काय

डॉट्स उपचार कसे केले जातात - हिंदीमध्ये डॉट्स उपचार प्रक्रिया

डॉट्स उपचाराचे फायदे

डॉट्स उपचाराचे दुष्परिणाम

डॉट्स केंद्र

डॉट्स म्हणजे काय

डॉट्स (डॉट्स), डॉट्सचे पूर्ण रूप म्हणजे डायरेक्टली ऑब्झर्व्ड थेरपी शॉर्ट टर्म कोर्सेस हिंदीमध्ये याचा अर्थ डायरेक्टली ऑब्झर्व्ह्ड थेरपीचे छोटे कोर्सेस.

टीबी रुग्णांना त्यांची सर्व औषधे वेळेवर घेता यावीत यासाठी डॉट्स हे धोरण आहे. रुग्णाला मान्य असलेला आणि आरोग्य यंत्रणेद्वारे निर्धारित केलेला 'निरीक्षक' रुग्णाला औषधाचा प्रत्येक डोस घेण्यास प्रोत्साहित करतो आणि आरोग्य यंत्रणेच्या देखरेखीसाठी त्याची नोंद करतो.

डॉट्स हे सध्या टीबी नियंत्रणासाठी WHO ने शिफारस केलेले धोरण आहे. DOTS मध्ये INH, RIF, pyrazinamide (PZA) आणि ethambutol (EMB) या चार औषधांनी 6 ते 9 महिने उपचार केले जातात. उपचार पूर्ण होण्याच्या जास्तीत जास्त संधीसाठी डॉट्सचा वापर उपचाराच्या संपूर्ण कोर्समध्ये केला पाहिजे.

डॉट्स अंतर्गत असलेल्या सर्व रुग्णांना त्यांची दैनंदिन टीबीची औषधे डॉट्स एजंटसमोर घ्यावी लागतात. डॉट्स एजंट हा सहसा रुग्णाच्या समुदायातील स्वयंसेवक असतो किंवा कुटुंबातील सदस्य असू शकतो. डॉट्स एजंट रुग्णाला कोणती औषधे घ्यावी हे सांगत नाही, उलट रुग्णाला डॉक्टरांनी सांगितलेला कोर्स पूर्ण करण्यास मदत करतो.

डॉट्सचा वापर क्षयरोग असलेल्या सर्व रुग्णांसाठी केला पाहिजे, ज्यात मुले आणि किशोरवयीन आहेत. भारतात क्षयरोग झाल्यानंतर आता प्रत्येक रुग्णाला जेवणासाठी दरमहा ५०० रुपये सरकारी मदत दिली जाते. भारतात क्षयरोगाचे एक कारण म्हणजे पोषणाची कमी पातळी हे आहे म्हणून असे करण्यात आले आहे.

डॉट्स उपचार कसे केले जातात - हिंदीमध्ये डॉट्स उपचार प्रक्रिया

लोकांना त्यांचे उपचार पूर्ण करण्यात मदत करण्यासाठी, डॉट्स (थेटपणे निरीक्षण केलेले थेरपी शॉर्ट कोर्सेस) नावाच्या प्रोग्रामची शिफारस केली जाते. यामध्ये, एक आरोग्य सेवा कर्मचारी तुमचे औषध प्रशासित करतो जेणेकरून तुम्हाला ते स्वत: घेण्याचे लक्षात ठेवण्याची गरज नाही.

ठिपक्यांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो -

डॉक्टरांनी लिहून दिलेले औषध रुग्णाला देणे.

औषधाचे कोणतेही दुष्परिणाम तपासत आहेत.

रुग्णाला औषधोपचार करण्यास प्रोत्साहित करणे आणि विसरल्यास त्याची आठवण करून देणे.

रुग्णाला डॉक्टर किंवा उपचार केंद्राकडे नेण्यासाठी कागदपत्रे तयार करणे.

रुग्णाच्या प्रश्नांची उत्तरे.

सामान्यतः भारतात सार्वजनिक आरोग्य विभागाने नियुक्त केलेली टीबी केंद्रे डॉट्स अंतर्गत रुग्णाची काळजी घेण्यासाठी परिचारिका किंवा कार्यकर्ता देतात.

क्षयरोगावर उपचार सुरू होताच डॉट्स सुरू करावेत. डॉट्स प्रदान करण्यापूर्वी रुग्णाला स्वत: ची औषधोपचार करण्याची परवानगी देऊ नये किंवा चुकलेल्या डोसची भरपाई करण्याचा प्रयत्न करू नये.

जर रुग्णाने DOTS ला जबरदस्ती उपाय म्हणून पाहिले तर, थेरपी यशस्वीरित्या पूर्ण होण्याची शक्यता खूप कमी होते. त्यामुळे डॉट्स लिहून देणार्‍या डॉक्टरांनी डॉट्सचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जातो आणि खूप प्रभावी आहे हे रुग्णाला समजावून सांगून त्याचे समर्थन केले पाहिजे. डॉट्स एजंटनेही हाच संदेश रुग्णाला दिला पाहिजे.

रुग्ण-केंद्रित केस मॅनेजमेंट पध्दतीसह वापरल्यास डॉट्स सर्वोत्तम कार्य करते.

डॉट्स उपचाराचे फायदे

डॉट्स थेरपीचा वापर केल्याने रोग बरे झालेल्या लोकांची टक्केवारी वाढते. उदाहरणार्थ, वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) नुसार, बांगलादेश, नेपाळ आणि चीन सारख्या देशांतील 80 टक्क्यांहून अधिक लोक डॉट्समुळे त्यांचा अभ्यासक्रम पूर्ण करतात.

डॉट्स थेरपीचा आणखी एक फायदा असा आहे की क्षयरोग नियंत्रणात आल्याने उपचार घेत असलेल्या रुग्णाकडून इतर लोकांना संसर्ग होण्याचा धोका कमी होतो. त्यामुळे ही थेरपी सामान्य लोकसंख्येला संसर्गापासून वाचवते आणि संक्रमण दर कमी करते.

डॉट्स प्रणाली अधिक प्रभावी असू शकते, विशेषत: ज्या देशांमध्ये रोगाचा उच्च ओझे आहे. डॉट्स थेरपीमुळे रोगाचा प्रसार कमी करून दीर्घकालीन देशाला फायदा होऊ शकतो, ज्यामुळे त्या देशाच्या आरोग्य सुविधांवरील खर्चाचा भार कमी होतो आणि अधिकाधिक नागरिकांना आर्थिकदृष्ट्या उत्पादक होण्यास मदत होते.

ज्या लोकांना DOTS अंतर्गत औषधे दिली जातात, त्यांना खरोखरच प्रेरित राहण्यास मदत होते. तुमचा क्षयरोग पूर्णपणे बरा झाला आहे याची देखील डॉट्स खात्री करते. ही अतिशय यशस्वी प्रणाली आहे आणि जगभरातील 180 पेक्षा जास्त देशांमध्ये वापरली जाते. हे शेकडो हजारो जीव वाचवत आहे.

डॉट्स उपचाराचे दुष्परिणाम

कोणत्याही औषधाने, साइड इफेक्ट्सची शक्यता नेहमीच असते. बहुतेक प्रभाव चिंतेचे कारण नसतात आणि त्वरीत निघून जातात.

तुम्ही उपचार सुरू करण्यापूर्वी तुमची टीबी नर्स किंवा डॉक्टर तुम्हाला संभाव्य दुष्परिणामांबद्दल माहिती देतील. यामध्ये चक्कर येणे किंवा उलट्या होणे , त्वचेवर पुरळ येणे , फ्लू सारखी लक्षणे इ. यासारखे दुष्परिणाम समाविष्ट असू शकतात.

क्वचित प्रसंगी, लोकांना कावीळ देखील होऊ शकते , जी त्वचा किंवा डोळे पिवळसर होते. असे झाल्यास, तुमचे औषध घेणे थांबवा आणि लगेच तुमच्या डॉक्टरांना सांगा.

क्षयरोगाची औषधे सुरू करणाऱ्या सुमारे ३० ते ४० टक्के रुग्णांना गंभीर दुष्परिणामांचा अनुभव येतो. त्यामुळे अनेक रुग्ण डॉट्स अंतर्गत उपचार अर्धवट सोडून जातात.

डॉट्स कार्यक्रमांतर्गत रुग्णाला एकावेळी सहा ते सात गोळ्या घ्याव्या लागतात. कार्यक्रम राबवणारे आरोग्य कर्मचारी अनेकदा दुष्परिणामांच्या मुद्द्याकडे दुर्लक्ष करतात. तद्वतच, साइड इफेक्ट्स असलेल्या कोणत्याही रुग्णाने ताबडतोब डॉक्टरांना कळवले पाहिजे.