झोपेत चालण्याची सवय गंभीर आजार आहे 

झोपेत चालण्याच्या सवयीबद्दल आपल्या वाचनात, ऐकण्यात व पाहण्यातही आलं असेल. अशी सवय कशी काय असू शकते? हे प्रत्येकाच्या डोक्यात येऊ शकतं. पण ही नुसती सवयच नाही तर तर हा आजार आहे. या आजाराबद्दलच आपण जाणून घेऊयात.

झोपेत चालणे हा आहे गंभीर आजार

झोपेमध्ये चालणे याला 'स्लीप वॉकिंग' म्हणतात. हा विचित्र आजार आहे. यात व्यक्ती गाढ झोपेत चालते आणि व्यक्तीला सकाळी उठल्यावर याबाबत काहीच आठवत नाही. पण व्यक्ती केवळ चालते इतकंच नाही तर ते अंथरुणात बसून राहतात किंवा स्वच्छता करणे, मेल-एसएमएस करणे अशा अनेक गोष्टी करतात. त्याच बरोबर स्वयंपाक करणे, गाडी चालवणे अशा गोष्टी होऊ शकतात, ज्यामुळे धोका निर्माण होऊ शकतो. स्वतःला मारणे, दुसऱ्यावर जीवघेणा हल्ला करणे या घटनाही पाहायला मिळू शकतात. परंतु या आपल्याकडे जरा दुर्मिळ घटना ठरतात.

केमिकल लोचामुळेच होतो हा आजार

ज्यामुळे आपल्याला झोप किंवा जाग येते अशी आपल्या मेंदुत दोन प्रकारची रसायने अर्थात केमिकल्स तयार होतात. या रसायनांचं संतुलन योग्य प्रकारे असलं तर आपल्याला नीट झोप येते. परंतु दोनपैकी कोणत्याही एका रसायनाचं संतुलन बिघडल्यास झोपेत चालण्याचा विकार जडतो. म्हणजेच झोपल्यावर आपल्या शरीराची सक्रियता असते.

झोपेचे चार टप्पे आहेत. त्यापैकी गाढ झोप आणि 'नॉन रॅपिड आय मूव्हमेंट'च्या टप्य्यात बहुतेक लोक झोपेत चालतात. या नॉन रॅपिड आय मुव्हमेंटमध्ये आपल्या स्मरणशक्ती काही काम करत नाही म्हणून झोप लागल्यावर काय केलं हे चालणाऱ्यांना दुसऱ्या दिवशी काहीच आठवत नाही.

काय असतात याची लक्षणे?

●झोपेत चालणाऱ्या व्यक्तींचे डोळे जरी उघडे असले तरी त्यांना आपण काय करतो आहोत याची जाणीव नसते. त्यामुळे काहीही केलं तरी त्यांना त्याबद्दल काहीच लक्षात राहत नाही.

● चालताना ते जे काही करतात ते काही सेकंद किंवा २० -४० मिनिटांच्या कालावधी दरम्यान करू शकतात.

●चालून झाल्यावर किंवा अन्य काही करून या व्यक्ती आपल्या अंथरूणात परत येतात.

●बाकी कृती करत असल्यामुळे त्यांना सर्वसाधारण व्यक्तींप्रमाणे स्वप्नं पाहणं जमत नाही.

● हा विकार लहान मुलांमध्ये अधिक प्रमाणात होतो.

काय असतात याची कारणे?

● आधीच्या पिढ्यांमध्ये हा विकार असेल तर तो पुढच्या पिढ्यांकडे हस्तांतरीत होत असतो.

● जागेपणी अपूर्ण राहिलेल्या इच्छा; त्याचा मनावर परिणाम होऊन त्या इच्छा पूर्ण करता याव्यात म्हणून झोपेत काही कृती करण्याचा प्रयत्न केला जातो.

●थकवा, ताण-तणाव, गोंधळून जाणे, पुरेशी झोप न मिळणे, खूप ताप येणे यामुळे हा विकार जडू शकतो.

● शरीरात मेंदूतून स्रवणारी संप्रेरके म्हणजेच हॉर्मोन्सचं प्रमाण जर असंतुलित झालं तर व्यक्ती झोपेमध्ये चालू शकतात.

यावर उपचार कसे केले जातात?

● या व्यक्तींना त्यांच्या आजाराबद्दल अवगत करून देण्यासाठी साधा मार्ग म्हणजे त्यांच्या हालचाली व्हिडिओद्वारे टिपून त्यांना याबाबत शांतपणे समजावून देणं.

● पण आधीच मानसिक स्वास्थ्य नीट नसलेले लोक त्यांच्या सवयीचे व्हिडीओ पाहताना ते मानसिकरित्या अजूनच कोलमडू नयेत याबद्दल सतर्क राहायला हवं.

● ताणतणाव, थकवा यामुळे मनस्थिती नीट नसते. यावर उपाय म्हणून योग्य आहार, ध्यानधारणा, व्यायाम करायला सांगितला जातो.

● त्यांच्या अपूर्ण इच्छांबद्दल त्यांना योग्य ते मार्गदर्शन केलं जातं.

तर झोपेमध्ये चालण्याच्या या विकाराला मजेचा भाग म्हणून न बघता गांभीर्याने घ्यायला हवं व झोपेत चालणाऱ्या व्यक्तींवर वेळेत उपचार केले जावेत. हा लेख वाचल्यामुळे आपला याबद्दलचा दृष्टिकोन नक्कीच बदलेल.