संशोधन समीक्षा आणि वांग्मय इतिहास लेखन यातील साम्य आणि भेद खालीलप्रमाणे स्पष्ट करता येतील:

साम्य:

• दोन्ही आकलनावर आधारित: संशोधन, समीक्षा आणि वाङ्मय इतिहास लेखन हे साहित्यकृती, ऐतिहासिक कागदपत्रे आणि सांस्कृतिक संदर्भांचे सूक्ष्म आकलन करून त्यावर आधारित असतात.

• विश्लेषणात्मक दृष्टीकोन: दोन्ही पद्धतींमध्ये चिकित्सक आणि विश्लेषणात्मक दृष्टीकोन आवश्यक असतो. त्याशिवाय साहित्य, इतिहास आणि संस्कृतीचे योग्य मूल्यांकन करता येत नाही.

• पुरावे आणि संदर्भ: दोन्ही प्रकारच्या लेखनात पुरावे आणि संदर्भांचा वापर महत्त्वपूर्ण असतो. तथ्याधारित माहिती आणि संदर्भामुळे लेखनाला अधिकृतता प्राप्त होते.

भेद:

1. उद्देश:

   • संशोधन: संशोधनाचा उद्देश नवीन ज्ञान निर्माण करणे,existing ज्ञानाची पडताळणी करणे किंवा एखाद्या विशिष्ट समस्येचे निराकरण करणे हा असतो.

   • समीक्षा: समीक्षेचा उद्देश साहित्यकृतीचे मूल्यमापन करणे, तिचे महत्त्व आणि सौंदर्य उलगडणे, तसेच तिच्यातील गुणदोषांचे विश्लेषण करणे हा असतो.

   • वाङ्मय इतिहास लेखन: वाङ्मय इतिहास लेखनाचा उद्देश विशिष्ट कालखंडातील वाङ्मयीन प्रवृत्ती, लेखक आणि कृती यांचा ऐतिहासिक दृष्टिकोन ठेवून अभ्यास करणे आणि त्यांचे महत्त्व स्पष्ट करणे हा असतो.

2. पद्धती:

   • संशोधन: संशोधनामध्ये विशिष्ट वैज्ञानिक पद्धती, सर्वेक्षण, प्रयोग आणि सांख्यिकीय विश्लेषण यांचा वापर केला जातो.

   • समीक्षा: समीक्षेमध्ये साहित्यकृतीचे भाषिक, शैलीगत आणि वैचारिक विश्लेषण केले जाते. समीक्षक आपल्या अभ्यासानुसार विविध सिद्धांतांचा वापर करतात.

   • वाङ्मय इतिहास लेखन: वाङ्मय इतिहास लेखनामध्ये ऐतिहासिक कागदपत्रे, तत्कालीन सामाजिक आणि राजकीय परिस्थिती आणि वाङ्मयीन कृती यांचा एकत्रित अभ्यास केला जातो.

3. केंद्रबिंदू:

   • संशोधन: संशोधनाचा केंद्रबिंदू नवीन माहिती आणि ज्ञानाची निर्मिती करणे हा असतो.

   • समीक्षा: समीक्षेचा केंद्रबिंदू साहित्यकृतीचे विश्लेषण आणि मूल्यमापन करणे हा असतो.

   • वाङ्मय इतिहास लेखन: वाङ्मय इतिहास लेखनाचा केंद्रबिंदू भूतकाळातील वाङ्मयीन घटना, प्रवृत्ती आणि लेखकांचे योगदान यांचा अभ्यास करणे हा असतो.

थोडक्यात, संशोधन, समीक्षा आणि वाङ्मय इतिहास लेखन हे तिन्ही साहित्य आणि ज्ञानाच्या क्षेत्रात महत्त्वाचे आहेत, परंतु त्यांचे उद्देश, पद्धती आणि केंद्रबिंदू वेगवेगळे आहेत.