लखनौ करार हा भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस आणि अखिल भारतीय मुस्लिम लीग यांच्यात 1916 मध्ये झालेला एक महत्त्वाचा करार होता. या कराराने दोन्ही संघटनांना एकत्र आणून भारताच्या राजकीय भविष्यासाठी एक समान व्यासपीठ तयार केले.

पार्श्वभूमी

• 1907 मध्ये काँग्रेसमध्ये फूट पडली आणि जहाल व मवाळ गट निर्माण झाले.
• मुस्लिम लीगची स्थापना 1906 मध्ये झाली, ज्यामुळे मुस्लिमांना राजकीय प्रतिनिधित्व मिळाले.
• पहिल्या महायुद्धामुळे (1914-1918) भारतातील राजकीय परिस्थिती बदलली.

लखनौ करारातील महत्त्वाचे मुद्दे

• स्वराज्य (Self-government): भारताला लवकरात लवकर स्वराज्य मिळावे, यासाठी दोन्ही संघटनांनी एकत्र प्रयत्न करण्याचे ठरवले.
• प्रांतीय विधान परिषदेत जागा: मुस्लिम लीगसाठी प्रांतीय विधान परिषदेत काही जागा राखीव ठेवण्याचे मान्य करण्यात आले.
• मुस्लिमांसाठी स्वतंत्र मतदारसंघ: मुस्लिमांसाठी स्वतंत्र मतदारसंघाची मागणी मान्य करण्यात आली.
• weighted representation : ज्या प्रांतात मुस्लिम अल्पसंख्य असतील त्यांना जास्त प्रतिनिधित्व दिले जाईल

महत्व

1. एकता: या करारामुळे काँग्रेस आणि मुस्लिम लीग एकत्र आले आणि त्यांनी ब्रिटिश सरकारवर दबाव आणण्याचा प्रयत्न केला.
2. राजकीय जागृती: भारतीयांमध्ये राजकीय जागृती वाढली आणि स्वराज्य मिळवण्याची प्रेरणा मिळाली.
3. पुढे चालून होणाऱ्या आंदोलनांसाठी दिशादर्शक: या कराराने भविष्यात होणाऱ्या असहकार आंदोलनासारख्या (Non-cooperation movement) आंदोलनांसाठी एक मजबूत पाया तयार केला.

संदर्भ

• लखनौ करार - विकिपीडिया