करार

लखनऊ करार हा भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस आणि अखिल भारतीय मुस्लिम लीग यांच्यात डिसेंबर १९१६ मध्ये लखनौ येथे झालेल्या दोन्ही पक्षांच्या संयुक्त अधिवेशनात झालेला एक करार आहे. या करारामुळे दोन्ही पक्षांनी आपापसांतील मतभेद बाजूला ठेवून सरकारसमोर समान राजकीय मागण्या माडण्यासंदर्भात एकमत झाले.

लखनऊ कराराच्या प्रमुख तरतुदी खालीलप्रमाणे आहेत:

प्रांतीय विधानसभेत मुस्लिम लोकसंख्येच्या प्रमाणात मुस्लिम सदस्यांची संख्या असेल.

प्रांतीय विधिमंडळांमध्ये मुस्लिम सदस्यांसाठी विशेष मताधिकार असेल.

भारतात एका संघीय सरकारची स्थापना केली जाईल.

भारताला स्वायत्तता देण्यात येईल.

लखनऊ कराराचे महत्त्व खालीलप्रमाणे आहे:

या करारामुळे काँग्रेस आणि मुस्लिम लीग यांच्यातील मतभेद दूर झाले आणि त्यांचे एकत्रीकरण झाले.

या करारामुळे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीला एक नवीन दिशा मिळाली.

या करारामुळे भारतात एका संघीय सरकारची स्थापना करण्याची मागणी अधिक जोर धरू लागली.

लखनऊ कराराचे काही परिणाम खालीलप्रमाणे आहेत:

या करारामुळे भारतात मुस्लिम-हिंदू ऐक्य निर्माण होण्यास मदत झाली.

या करारामुळे भारतात स्वायत्तता आणि संघराज्यवादाच्या विचारांना चालना मिळाली.

या करारामुळे भारतात एका राष्ट्रीय सरकारच्या स्थापनेच्या दिशेने पावले उचलली गेली.

लखनऊ करार हा भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा टप्पा मानला जातो. या करारामुळे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीला एक नवीन दिशा मिळाली आणि भारताला स्वातंत्र्य मिळवण्यात या कराराचा महत्त्वाचा वाटा होता.

लखनौ करार हा भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस आणि मुस्लिम लीग यांच्यात 1916 मध्ये लखनौ येथे झालेला एक करार होता. हा करार भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील एक महत्त्वपूर्ण मैलाचा दगड ठरला, कारण ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध हिंदू-मुस्लिम ऐक्याचा हा पहिला प्रसंग होता.

करारातील प्रमुख तरतुदी खालीलप्रमाणे आहेत:

भारताला स्वायत्तता देण्यासाठी ब्रिटिश सरकारला एक पत्र लिहिले जाईल.

केंद्रीय सरकारमध्ये हिंदू आणि मुस्लिम लोकसंख्येचे प्रतिनिधित्व समान असेल.

प्रांतांमध्ये, मुस्लिम बहुसंख्या असलेल्या प्रांतात विधानसभेत हिंदू आणि मुस्लिम सदस्यांची संख्या समान असेल.

मुस्लिम बहुसंख्या असलेल्या प्रांतात, मुस्लिम लोकांना स्वतंत्र मतदानाचे अधिकार दिले जातील.

लखनौ कराराचे महत्त्व खालीलप्रमाणे आहे:

या करारामुळे हिंदू-मुस्लिम ऐक्याला चालना मिळाली.

या करारामुळे ब्रिटिश सरकारला भारतात स्वायत्तता देण्याच्या मागणीला अधिक गंभीरपणे घेण्यास भाग पाडले गेले.

या करारामुळे भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याला नवी दिशा मिळाली.

लखनौ कराराचे काही तोटे देखील होते. या करारामुळे मुस्लिम लीगला हिंदू बहुसंख्या असलेल्या प्रांतात विशेषाधिकार मिळाले. यामुळे हिंदूंमध्ये असंतोष निर्माण झाला. या करारामुळे हिंदू-मुस्लिम ऐक्यावर कायमस्वरूपी परिणाम झाला नाही.

तथापि, लखनौ कराराचे महत्त्व कमी करणे कठीण आहे. हा करार भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात एक महत्त्वपूर्ण टप्पा होता. या करारामुळे हिंदू-मुस्लिम ऐक्याची शक्यता निर्माण झाली आणि भारताला स्वायत्तता मिळवण्यासाठी ब्रिटिश सरकारला अधिक गंभीरपणे विचार करण्यास भाग पाडले गेले.