3 उत्तरे
3
answers
रेबीज या आजाराची लस कोणी तयार केली?
1
Answer link
रेबीजची लस 1885 मध्ये लुई पाश्चर यांनी तयार केली होती. पाश्चर हे एक फ्रेंच शास्त्रज्ञ होते, ज्यांनी लसीकरणाच्या सिद्धांताचा शोध लावला होता. पाश्चरने रेबीजची लस कुत्र्यापासून मिळालेल्या रेबीज विषाणूच्या मृत स्वरूपापासून तयार केली होती. पाश्चरच्या लसीने रेबीजचा मृत्यू रोखण्यात मदत केली आणि रेबीजच्या लसीकरणाला एक मोठी यशाची कहाणी बनवली.
0
Answer link
लुई पाश्चर
फ्रेंच रसायनशास्त्रज्ञ आणि सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ
लुई पाश्चर हे एक फ्रेंच किमयाशास्त्रज्ञ आणि सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ होते ज्यांना टोचणे , किण्वन आणि पाश्चरायझेशनच्या तत्त्वांच्या शोधांसाठी ओळखले जाते . रसायनशास्त्रातील त्यांच्या संशोधनामुळे रोगांची कारणे आणि प्रतिबंध समजून घेण्यात उल्लेखनीय यश आले, ज्याने स्वच्छता , सार्वजनिक आरोग्य आणि आधुनिक औषधांचा पाया घातला . त्याच्या कृती रेबीज आणि अँथ्रॅक्सशी जोडल्या गेल्या होत्या.लसींच्या विकासाद्वारे लाखो जीव वाचवण्याचे श्रेय त्यांना जाते. त्यांना आधुनिक जीवाणूशास्त्राच्या संस्थापकांपैकी एक मानले जाते आणि त्यांना "जीवाणूशास्त्राचे जनक" आणि "सूक्ष्मजीवशास्त्राचे जनक" म्हणून सन्मानित करण्यात आले आहे [ १] ( रॉबर्ट कोच सोबत , आणि नंतर अँटोनी व्हॅन लीउवेनहोक यांना देखील ही पदवी देण्यात आली.
लुई पाश्चर
जन्म - 27 डिसेंबर 1822
डौल , जुरा , फ्रान्स
मृत्यू - 28 सप्टेंबर 1895 (वय 72) योर्न ला कॉक्वेट , फ्रान्स
शिक्षण - इकोले नॉर्मले सुपरिएर , पॅरिस विद्यापीठ
प्रसिद्धीचे कारण - रोगांचे बॅक्टेरियोलॉजिकल सिद्धांत, रेबीज , कॉलरा , ऍन्थ्रॅक्ससाठी प्रथम लस तयार केली .
पाश्चरायझेशन - उत्स्फूर्त पिढीच्या सिद्धांताचे खंडन करण्यासाठी पाश्चर जबाबदार होते. फ्रेंच अकादमी ऑफ सायन्सेसच्या आश्रयाने, त्याच्या प्रयोगाने हे दाखवून दिले की निर्जंतुकीकरण, सीलबंद फ्लास्कमध्ये, काहीही वाढले नाही; आणि, उलट, निर्जंतुक परंतु खुल्या फ्लास्कमध्ये, सूक्ष्मजीव वाढू शकतात. या प्रयोगासाठी, अकादमीने त्यांना 1862 मध्ये 2,500 फ्रँक असलेले अल्हम्बर्ट पारितोषिक दिले.
पाश्चर हा रोगाच्या जंतू सिद्धांताचा जनक म्हणूनही ओळखला जातो , जी त्यावेळी एक लहान वैद्यकीय संकल्पना होती. त्याच्या अनेक प्रयोगांवरून असे दिसून आले की सूक्ष्मजंतूंना मारून किंवा प्रतिबंधित करून रोग टाळता येऊ शकतात, ज्यामुळे थेट जंतू सिद्धांत आणि क्लिनिकल औषधांमध्ये त्याचा उपयोग होतो. जीवाणूजन्य दूषित होण्यापासून बचाव करण्यासाठी दूध आणि वाइनवर उपचार करण्याच्या तंत्राचा शोध लावल्याबद्दल तो सामान्य लोकांमध्ये ओळखला जातो, ही प्रक्रिया आता पाश्चरायझेशन म्हणून ओळखली जाते. पाश्चरने रसायनशास्त्रातही महत्त्वाचे शोध लावले, विशेषत: विशिष्ट क्रिस्टल्सच्या विषमता आणि रेसिमायझेशनच्या आण्विक आधारावर . त्याच्या कारकिर्दीच्या सुरुवातीच्या काळात, त्याच्या टार्टेरिक ऍसिडच्या तपासणीचा परिणाम आता स्पष्ट आयसोमरमध्ये झालाअसे म्हणतात त्याच्या कार्याने सेंद्रिय संयुगेच्या संरचनेतील मूलभूत तत्त्वाची सध्याची समज प्राप्त करण्याचा मार्ग मोकळा केला.
बालपण आणि शिक्षण
लुई पाश्चरचा जन्म १८२ मध्ये फ्रेंच अकादमी ऑफ सायन्सेस , नेपोलियन बोनापार्ट येथे झाला, जो आपल्या मुलाने शिक्षित होऊन मोठा माणूस व्हावा या एका व्यावसायिक सैनिकाच्या इच्छेने एक निर्जंतुक युनिट होता. त्याच्या अभ्यासासाठी कर्जाचा बोजाही त्यांना उचलायचा होता. वडिलांसोबत काम करत असताना लुई पाश्चरने वडिलांची इच्छा पूर्ण करण्यासाठी आर्बॉय येथील शाळेत प्रवेश केला, पण तेथील शिक्षकांनी दिलेले शिक्षण त्यांच्या समजण्यापलीकडचे होते. त्याला मतिमंद आणि मूर्ख म्हणून चिडवले गेले.
शिक्षकांच्या दुर्लक्षामुळे दु:खी होऊन लुई पाश्चरने शालेय अभ्यास सोडला, पण त्याने असे काहीतरी करण्याचा विचार केला जेणेकरून संपूर्ण जग त्याला मूर्ख न मानता बुद्धिमान मानून त्याचा सन्मान करेल. वडिलांनी बळजबरी करून उच्च शिक्षणासाठी पॅरिसला जाऊन वासाको येथील महाविद्यालयात शिक्षण घेण्यास सुरुवात केली. रसायनशास्त्रात त्यांची विशेष आवड होती . रसायनशास्त्राचे अभ्यासक डॉ. ड्यूमा यांचा त्यांच्यावर विशेष प्रभाव होता . लुई पाश्चर यांनी वयाच्या २६ व्या वर्षी इकोलेनार्मेल कॉलेजमधून पदवी प्राप्त केल्यानंतर रसायनशास्त्राऐवजी भौतिकशास्त्राचा अभ्यास करण्यास सुरुवात केली .
अडथळ्यांवर मात करत ते विज्ञान शाखेचे प्रमुख झाले. हे पद स्वीकारल्यानंतर त्यांनी संशोधन कार्य सुरू केले. संशोधन करताना सर्वप्रथम त्यांनी चिंचेच्या आम्लापासून द्राक्षाचे आम्ल बनवले, परंतु त्यांचा सर्वात महत्त्वाचा शोध म्हणजे विषारी प्राण्यांच्या विषापासून मानवी जीवनाचे रक्षण करणे. कुत्रा चावल्यानंतर रेबीजची लस बनवणे असो किंवा जखमेवर त्याच्या उपचारपद्धतीने सडलेले व जंत असतात त्यावर यशस्वी उपचार करण्याचे काम असो, लुई पाश्चरला त्या कामात यश मिळाले.
लुई लहानपणापासूनच दयाळू स्वभावाचा होता. तुमच्या लहानपणी गावातल्या आठ लोकांना वेड्या लांडग्याच्या चावण्याने मरताना पाहिलं. लुई पाश्चर त्यांच्या वेदनादायक किंकाळ्या विसरू शकले नाहीत. तरुणपणातही लुईला भूतकाळातील ही घटना आठवणीत रमली की अस्वस्थ व्हायचे. पण वाचन आणि लेखनात तो विशेष वेगवान नव्हता. तेव्हाही त्याच्यात दोन गुण होते, जे विज्ञानात यश मिळवण्यासाठी आवश्यक असतात - जिज्ञासा आणि संयम. तरुणपणी तुम्ही लिहिले होते की डिक्शनरीमध्ये तीन शब्द खूप महत्त्वाचे आहेत: इच्छा, कार्य आणि यश.
महाविद्यालयीन शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर, त्याने आपले ध्येय साध्य करण्यासाठी रसायनशास्त्र शाळेत काम करण्यास सुरुवात केली. येथे त्यांनी क्रिस्टल्सचा अभ्यास केला आणि काही महत्त्वाचे संशोधनही केले. त्यातून त्यांना रसायनाच्या रूपाने चांगली प्रसिद्धी मिळू लागली.
पाश्चरायझेशन
लुई पाश्चरने त्याच्या सूक्ष्मदर्शकाने वाइन तपासण्यात तास घालवले . सरतेशेवटी, पाश्चरला आढळले की बॅक्टेरिया नावाचे अतिशय लहान जीव वाइनला आंबट बनवतात. आता पाश्चरने शोधून काढले की जर वाइन 60 सेंटीग्रेडवर 20-30 मिनिटे गरम केली तर हे जीवाणू नष्ट होतात. तापमान उकळत्या तापमानापेक्षा कमी आहे. याचा वाइनच्या चवीवर परिणाम होत नाही. नंतर दूध गोड आणि शुद्ध ठेवण्यासाठी त्यांनी हेच तत्व वापरले. या दुधाला 'पाश्चराइज्ड मिल्क' म्हणतात.
एके दिवशी लुई पाश्चरला असे घडले की जर हे लहान जीवाणू अन्नपदार्थ आणि द्रवपदार्थांमध्ये असतील तर ते जिवंत प्राणी आणि लोकांच्या रक्तात देखील असू शकतात . ते रोग होऊ शकतात. त्या दिवसांत फ्रान्सच्या कोंबड्यांमध्ये ' कोलेरा ऑफ चिकन्स' नावाची भयंकर महामारी पसरली होती. लाखो कोंबड्या मरत होत्या. कोंबडी पाळणाऱ्यांनी पाश्चरला आम्हाला मदत करण्याची विनंती केली. मग पाश्चरने कोंबड्यांमध्ये कॉलरा होण्यास कारणीभूत असलेल्या जीवाणूंचा शोध सुरू केला. पाश्चरला ते जीवाणू मृत कोंबड्यांच्या रक्तात तरंगताना आढळले. त्याने हा जीवाणू कमकुवत करून निरोगी कोंबड्यांच्या शरीरात टोचला. पासून लसउबवलेल्या पिलांना कॉलरा झाला नाही. पाश्चरने टोचण्याची पद्धत शोधून काढली नाही परंतु कोंबडीतील कॉलराचे जीवाणू शोधून काढले.
यानंतर, लुई पाश्चरने गायी आणि मेंढ्यांच्या अँथ्रॅक्स नावाच्या रोगावर लस तयार केली : परंतु ते आजारी पडल्यानंतर ते त्यांना बरे करू शकले नाहीत: परंतु हा रोग होण्यापासून रोखण्यात लुईस यशस्वी झाला. पाश्चरने कमकुवत ऍन्थ्रॅक्स बॅक्टेरियासह मेंढीला इंजेक्शन दिले. याचा परिणाम मेंढ्यांना अतिशय सौम्य अँथ्रॅक्स झाला; पण ती इतकी सौम्य होती की ती कधीच आजारी पडली नाही आणि त्यानंतर तिला तो प्राणघातक आजार कधीच झाला नाही. पाश्चर आणि त्याच्या सहकाऱ्यांनी अनेक महिने फ्रान्समध्ये फिरून या सुईने हजारो मेंढ्यांना टोचले. यामुळे फ्रेंच गुरे व मेंढी उद्योगाचे संरक्षण झाले. थंबसाईज
रेबीज लस
पाश्चरने हजारो वेगवेगळे प्रयोग केले. त्यापैकी बरेच धोकादायक देखील होते. ते विषाणूजन्य विषाणू असलेल्या क्रूर कुत्र्यांवर काम करत होते . शेवटी, पाश्चरने या समस्येवर उपाय शोधला. त्याने विषाणूजन्य विषाणू थोडा कमकुवत केला. मग त्यातून या विषाणूची लस तयार केली. त्यांनी ही लस निरोगी कुत्र्याच्या शरीरात टोचली. लसीच्या चौदा इंजेक्शननंतर त्याला रेबीजपासून प्रतिकारशक्ती निर्माण झाली. पाश्चरचा हा शोध अतिशय महत्त्वाचा होता; पण पाश्चरने अजून मानवांवर त्याचा वापर केला नव्हता. साधारण 1885 सालची गोष्ट आहे. लुई पाश्चर त्याच्या प्रयोगशाळेत बसले होते. एक फ्रेंच स्त्री तिचा नऊ वर्षांचा मुलगा जोसेफसह त्याच्याकडे आली. त्या मुलाला दोन दिवसांपूर्वी एका वेड्या कुत्र्याने चावा घेतला होता. वेड्या कुत्र्याच्या लाळेमध्ये रेबीज व्हायरस नावाचे छोटे जीवाणू असतात. काहीही केले नाही तर, नऊ वर्षांचा जोसेफ हळूहळू होईलहायड्रोफोबियामुळे त्याचा मृत्यू झाला असता .
लुई पाश्चरने जोसेफ या मुलाची परीक्षा घेतली. अनेक वर्षांपासून ते हायड्रोफोबिया कसा रोखायचा हे शोधण्याचा प्रयत्न करत होते? लुईला विशेषतः या आजाराचा तिरस्कार होता. आता मुलगा जोसेफला रेबीजची लस टोचण्याची हिंमत करेल का, हा प्रश्न होता. मुलाचा मृत्यू होण्याची शक्यता होती. पण सुया घातल्या नसल्या तरी त्याचा मृत्यू निश्चित होता. या कोंडीत लुईने तातडीने निर्णय घेतला आणि जोसेफ या मुलावर उपचार सुरू केले. दहा दिवस लुईस जोसेफच्या बाळाला लस टोचत राहिले आणि मग एक आश्चर्यकारक घटना घडली. बाल जोसेफला हायड्रोफोबिया झाला नाही. उलट तो बरा होऊ लागला. इतिहासात प्रथमच मानवांना पाण्याच्या फोबियापासून वाचवण्यासाठी सुईचा वापर करण्यात आला. पाश्चरने खरोखरच मानवजातीला ही अनोखी भेट दिली. पाश्चरच्या देशवासीयांनी त्याला सर्व सन्मान आणि सर्व पदके दिली. त्याने ल्यूकच्या सन्मानार्थ पाश्चर संस्था तयार केली: पण प्रसिद्धी आणि नशीब यामुळे पाश्चरमध्ये कोणताही बदल झाला नाही. आयुष्याच्या शेवटपर्यंत ते आजारांपासून बचाव आणि वेदना कमी करण्याचे मार्ग शोधण्यात मग्न होते.
रेशीम किड्यांच्या प्रतिबंधासाठी त्यांनी 6 वर्षे इतके प्रयत्न केले की ते आजारी पडले. कॉलरा, प्लेग इत्यादी संसर्गजन्य रोगांच्या प्रतिबंधासाठी त्यांनी विशेष कार्य केले . खरच खूप छान काम होतं.
सन 1895 मध्ये इ.स. मी त्याच्या झोपेत मेले.