साहित्य निर्मिती ही एक गुंतागुंतीची प्रक्रिया आहे. या प्रक्रियेमध्ये अनेक प्रेरणा आणि घटक कारणीभूत असतात. त्यापैकी काही प्रमुख प्रेरणा खालीलप्रमाणे आहेत:

1. आत्मexpression (Self-expression):

   साहित्य हे लेखकाला स्वतःचे विचार, भावना, अनुभव व्यक्त करण्याचे एक माध्यम आहे. लेखकाला काहीतरी सांगायचे असते, जे तो साहित्याच्या माध्यमातून लोकांपर्यंत पोहोचवतो.

2. अनुभव (Experience):

   लेखकाचे स्वतःचे अनुभव, तसेच त्याने पाहिलेले, ऐकलेले अनुभव त्याच्या लिखाणाला प्रेरणा देतात.

3. समाज (Society):

   समाजातील घटना, समस्या, लोकांचे जीवनमान यांवर लेखक लिहितो. समाजाला काहीतरी संदेश देण्याचा किंवा समाजात बदल घडवण्याचा लेखकाचा प्रयत्न असतो.

4. राजकारण (Politics):

   राजकीय विचारसरणी, सत्ता संघर्ष, आणि सामाजिक न्याय यांसारख्या विषयांवर साहित्य निर्माण होते.

5. संस्कृती (Culture):

   प्रत्येक समाजाची स्वतःची अशी संस्कृती असते. त्या संस्कृतीचे दर्शन साहित्यात घडते.

6. मनोरंजन (Entertainment):

   लोकांना आनंद देणे, त्यांचे मनोरंजन करणे हा देखील साहित्य निर्मितीचा एक हेतू असतो.

7. ज्ञान (Knowledge):

   काहीवेळा लेखक ज्ञान देण्यासाठी, माहिती देण्यासाठी लिहितो. ऐतिहासिक घटना, वैज्ञानिक शोध यांवर आधारित साहित्य निर्माण होते.

8. आर्थिक (Economical):

   काही लेखक आर्थिक लाभासाठी लेखन करतात.

या प्रेरणांव्यतिरिक्त, लेखकाची विचारसरणी, त्याची आवड, त्याचा दृष्टिकोन यांसारख्या अनेक गोष्टी साहित्य निर्मितीला प्रभावित करतात.