भारतातील राष्ट्रीय काँग्रेस १८८५ मध्ये स्थापन होण्यापूर्वी भारतातील राष्ट्रवादी संस्थांची माहिती कशी मिळेल?
भारतातील राष्ट्रीय काँग्रेस १८८५ मध्ये स्थापन होण्यापूर्वी भारतातील राष्ट्रवादी संस्थांची माहिती कशी मिळेल?
१८८५ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसची स्थापना होण्यापूर्वी भारतात अनेक राष्ट्रवादी संस्था कार्यरत होत्या. या संस्थांनी भारतीयांमध्ये राजकीय, सामाजिक, आर्थिक आणि सांस्कृतिक जागृती निर्माण करण्याचे महत्त्वपूर्ण कार्य केले. त्यापैकी काही प्रमुख संस्था आणि संघटनांची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
-
बंगाल ब्रिटिश इंडिया सोसायटी (Bengal British India Society):
स्थापना: १८43
कार्य: या संस्थेचा उद्देश भारतीयांना एकत्र आणून त्यांच्या राजकीय हक्कांसाठी संघर्ष करणे हा होता.
-
ब्रिटिश इंडिया असोसिएशन (British India Association):
स्थापना: १८५१
कार्य: जमीनदार आणि उच्च वर्गाच्या भारतीयांचे हित जतन करणे आणि सरकारला धोरणात्मक बाबींमध्ये मदत करणे.
-
बॉम्बे असोसिएशन (Bombay Association):
स्थापना: १८५२
कार्य: महाराष्ट्रातील राजकीय आणि सामाजिक सुधारणांसाठी प्रयत्न करणे.
-
मद्रास नेटिव्ह असोसिएशन (Madras Native Association):
स्थापना: १८५२
कार्य: मद्रास प्रांतातील लोकांचे प्रश्न सरकार दरबारी मांडणे.
-
ईस्ट इंडिया असोसिएशन (East India Association):
स्थापना: १८६६, लंडन
कार्य: दादाभाई नौरोजी यांनी स्थापन केलेली ही संस्था भारताच्या समस्यांवर ब्रिटिश जनतेचे लक्ष वेधण्यासाठी होती.
अधिक माहितीसाठी: विकिपीडिया - ईस्ट इंडिया असोसिएशन
-
ब्रह्म समाज (Brahmo Samaj):
स्थापना: १८२८
संस्थापक: राजा राममोहन रॉय
कार्य: हिंदू धर्मातील रूढीवादी विचार आणि मूर्तिपूजा यांसारख्या सामाजिक प्रथांविरुद्ध जनजागृती करणे.
अधिक माहितीसाठी: विकिपीडिया - ब्राह्मो समाज
-
प्रार्थना समाज (Prarthana Samaj):
स्थापना: १८६७
कार्य: महाराष्ट्रात समाज सुधारणा करणे, एकेश्वरवादाचा प्रसार करणे आणि जातीय भेदभावाला विरोध करणे.
अधिक माहितीसाठी: विकिपीडिया - प्रार्थना समाज
-
आर्य समाज (Arya Samaj):
स्थापना: १८७५
संस्थापक: स्वामी दयानंद सरस्वती
कार्य: 'वेदांकडे परत चला' हा नारा देऊन हिंदू धर्मातील सुधारणांसाठी प्रयत्न करणे.
अधिक माहितीसाठी: विकिपीडिया - आर्य समाज
-
रामकृष्ण मिशन (Ramakrishna Mission):
स्थापना: १८९७
संस्थापक: स्वामी विवेकानंद
कार्य: शिक्षण, आरोग्य, आणि सामाजिक सेवांच्या माध्यमातून लोकांची सेवा करणे.
अधिक माहितीसाठी: विकिपीडिया - रामकृष्ण मिशन
-
पूना सार्वजनिक सभा (Poona Sarvajanik Sabha):
स्थापना: १८७०
कार्य: लोकांना राजकीय आणि सामाजिक समस्यांवर जागरूक करणे आणि सरकारला त्यांच्या मागण्या सादर करणे.
या संस्थांनी तत्कालीन राजकीय आणि सामाजिक परिस्थितीमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. त्यांनी भारतीयांना एकत्र आणून त्यांच्यात आत्मविश्वास निर्माण केला आणि राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेसाठी एक मजबूत पाया तयार केला.