बँक खात्यांचे प्रकार

आपण गृहिणी असाल किंवा महाविद्यालयीन विद्यार्थी, व्यवसायाने मालक किंवा निवृत्त व्यावसायिक किंवा परदेशात राहणारे भारतीय बँक खाते नसणे अकल्पनीय आहे. म्हणून प्रत्येकाचे बँक खाते असणे खूप महत्वाचे आहे. भारतातील बँक खात्यांच्या काही प्रकारांची यादी आम्ही येथे देत आहोत.

चालू खाते

चालू खाते हे व्यापारी, व्यवसाय मालक आणि उद्योजकांसाठी ठेव खाते म्हणून ओळखले जाते. ज्या खात्यामध्ये इतर खात्यापेक्षा अधिक वेळा पेमेंट करणे आणि प्राप्त करणे आवश्यक असते. या खात्यांमध्ये दररोज व्यवहारांच्या संख्येवर कोणतीही मर्यादा न ठेवता अधिक फिरती ठेव ठेवलेली असते. चालू खाती ओव्हरड्राफ्ट सुविधेला परवानगी देते, जे सध्या खात्यात उपलब्ध असलेल्या रकमे पेक्षा जास्त पैसे काढत येतात. तसेच, बचत खात्यांच्या विपरीत, जिथे तुम्ही काही व्याज मिळवता, ही शून्य व्याज असलेली खाती आहेत. चालू खाती चालवण्यासाठी तुम्हाला किमान शिल्लक राखणे आवश्यक आहे.

बचत खाते

बचत बँक खाते हे नियमित ठेव खाते आहे, जिथे तुम्ही किमान व्याज दर मिळवता. येथे, आपण प्रत्येक महिन्यात करू शकता अशा व्यवहारांची संख्या मर्यादित असते. बँका ठेवीदाराचा प्रकार, उत्पादनाची वैशिष्ट्ये, खाते किंवा ठेवण्याचे वय किंवा हेतू यावर आधारित विविध बचत खाती असतात.

नियमित बचत खाती, लहान मुलांसाठी बचत खाती, ज्येष्ठ नागरिक किंवा महिला, संस्थात्मक बचत खाती, कुटुंब बचत खाती आणि बरेच काही यासारखे.

आपल्याकडे बचत उत्पादनांच्या श्रेणीतून निवडण्याचा पर्याय आहे. शून्य-शिल्लक बचत खाती आहेत आणि ऑटो स्वीप, डेबिट कार्ड, बिल पेमेंट आणि क्रॉस-प्रॉडक्ट बेनिफिट सारखी वैशिष्ट्ये असलेली प्रगत खाते पण असतात.

क्रॉस-प्रॉडक्ट बेनिफिट म्हणजे जेव्हा तुमच्याकडे बँकेत बचत खाते असते आणि डिमॅट खाते सारखे दुसरे खाते उघडल्यावर तुम्हाला विशेष ऑफर पण मिळतात.

पगार खाते

विविध प्रकारच्या बँक खात्यांमध्ये, तुमचे पगार खाते हे तुम्ही तुमचे नियोक्ता आणि बँक यांच्यातील करारानुसार उघडले असते. हे असे खाते आहे, जेथे वेतन चक्राच्या सुरुवातीला प्रत्येक कर्मचाऱ्याचे वेतन जमा केले जाते. कर्मचारी त्यांना हव्या असलेल्या वैशिष्ट्यांवर आधारित त्यांचे वेतन खाते निवडू शकतात. बँक, जिथे तुमचे वेतन खाते आहे, ते प्रतिपूर्ती खाती देखील ठेवते; इथेच तुमचे भत्ते आणि प्रतिपूर्ती जमा केली जाते.

मुदत ठेव खाते

तुमचा निधी जमा करण्यासाठी आणि त्यावर योग्य व्याज मिळवण्यासाठी, विविध प्रकारचे खाते पण आहेत जसे की मुदत ठेवी आणि आवर्ती ठेवी ठेवल्या जातात.

मुदत ठेवी – (FD) खाते आपल्याला ठराविक रकमेसाठी ठराविक कालावधीसाठी लॉकमध्ये ठेवण्यासाठी निश्चित व्याज मिळवू देते. म्हणजे FD परिपक्व होईपर्यंत. एफडी सात दिवस ते 10 वर्षांच्या परिपक्वता कालावधी दरम्यान असते. आपण FD वर मिळवलेल्या व्याजाचा दर FD च्या कालावधीनुसार बदलतो. साधारणपणे, तुम्ही FD मधून परिपक्व होण्यापूर्वी पैसे काढू शकत नाही. काही बँका अकाली पैसे काढण्याची सुविधा देतात. परंतु त्यावर आपण मिळवलेले व्याज दर कमी होत असते.

आवर्ती ठेव खाते

आवर्ती ठेवी (आरडी) ची मुदत निश्चित असते. व्याज मिळवण्यासाठी तुम्हाला नियमितपणे – दरमहा किंवा तिमाहीत एकदा निश्चित रक्कम गुंतवावी लागेल. FD च्या विपरीत जिथे तुम्हाला एकरकमी रक्कम जमा करणे आवश्यक आहे. येथे गुंतवणूक करण्यासाठी तुम्हाला आवश्यक असलेली रक्कम लहान आणि अधिक असू शकते. आपण आरडीचा कार्यकाळ आणि प्रत्येक महिन्याला किंवा तिमाहीत गुंतवलेली रक्कम बदलू शकत नाही. आरडीच्या बाबतीतही, अकाली पैसे काढण्यासाठी तुम्हाला कमी व्याज दराच्या रूपात दंडाचा सामना करावा लागतो. आरडीचा परिपक्वता कालावधी ६ महिने ते 10 वर्षे असू शकतो.

अनिवासी भारतीय खाती

भारतीय किंवा परदेशात राहणाऱ्या भारतीय वंशाच्या लोकांसाठी वेगवेगळ्या प्रकारची बँक खाती आहेत. या खात्यांना परदेशातील खाती म्हणतात. त्यात दोन प्रकारची बचत खाती आणि मुदत ठेवींचा समावेश आहे-एनआरओ किंवा अनिवासी सामान्य आणि एनआरई किंवा अनिवासी बाह्य खाती. बँका परकीय चलन अनिवासी मुदत ठेव खाती देखील देतात.

NRI साठी विविध प्रकारची बँक खाती पाहूया-

अ) अनिवासी सामान्य (NRO) बचत खाती किंवा मुदत ठेव खाती

NRO खाती –

जेव्हा अनिवासी भारतीय या खात्यांमध्ये पैसे जमा करतात, सहसा परकीय चलनात, ते प्रचलित विनिमय दरामध्ये INR मध्ये रूपांतरित केले जाते. अनिवासी भारतीय भारतात किंवा परदेशात कमावलेले पैसे एनआरओ बँक खात्यात ठेवू शकतात. भाडे, मॅच्युरिटीज, पेन्शन यासारखी पेमेंट्स NRO खात्यांद्वारे परदेशात पाठवता येतात. या जमा खात्यांवर मिळणाऱ्या उत्पन्नावर कर आकारला जातो.

ब) अनिवासी बाह्य (NRE) बचत खाती किंवा मुदत ठेव खाती

एनआरई –

डिपॉझिट खाती एनआरओ खात्यांसारखीच असतात आणि या खात्यांमधील निधी INR मध्ये ठेवला जातो. या खात्यांमध्ये जमा केलेले कोणतेही पैसे प्रचलित विनिमय दरामध्ये INR मध्ये रूपांतरित केले जातात. परंतु, ही खाती केवळ परदेशातून आपली कमाई भारतात पाठवण्यासाठी वापरली जातात. फंड, मूळ आणि व्याज दोन्ही, हस्तांतरणीय आहेत. परंतु, या जमा खात्यांवर मिळणारे व्याज भारतात कर आकारले जात नाही.