कथा साहित्य
हिरकणी कथे संदर्भात माहिती मिळेल का?
1 उत्तर
1
answers
हिरकणी कथे संदर्भात माहिती मिळेल का?
0
Answer link
हिरकणी बुरुजाची सत्यकथा…
हिरकणी-बुरुज
मराठी साम्राज्याची राजधानी किल्ले रायगडावर प्रसिद्ध हिरकणीजाची सत्यकथा…
राजा शिवाजी महाराजांनी मराठी साम्राज्यासाठी किल्ले रायगड उभारला. १६७४ साल महाराजांचा राज्याभिषेक सोहळा रायगडावर संपन्न झाला. सह्याद्र कूशी ह्या कुशी वसलेल्या किल्ले घडी बांधणी सुरक्षेमुळे अत्यंत सु होती. ४४०० फुट उंच आहेत ह्या गडावर दरवाज्याखेरीज येण्याजाण्याचा मार्ग. असे म्हंटले जायचे की - 'रायगडाचे दरवाजे बंद करा, खालून हवा येईल आणि खाली जाईल ते फक्त पाणी'. पण ह्या गोष्टीला अपवाद ठरणारी एक स्त्री - 'हिरकणी'
किल्ले रायगडाच्या खाली काही अंतरावर वाकुसरे (वाळूसरे) नावाचे एक छोटेसे गाव होते. त्या व्यक्ती एक धनगर व्यक्तीचे कुटुंबीय राहत होते. ती व्यक्ती समवेत त्याची आई, बायको हिरा व त्यांचे एक तान्हे बाळ आराम असे. दूध विकून संपूर्ण पैश्यातून ते कुटुंबाचा उदरनिर्वाह करत असते. त्याची बायको रोज गावरती दूध विकायला जात असे. एके दिवशी रोजच्याप्रमाणे हिरा गावर दूध विकायला, पण तिला काही कारणाने समोरला उशीर झाला. ती गड्ड्या दरवाजांजवळ आली होती, पण पाहते तर काय दारे बंद होते. गडकऱ्यांना त्यांनी फार विनंती केली, पण त्यांनी दरवाजा उघडण्यास नकार दिला. कारण देवासमोर उघडले सूर्यास्त बंद कि, ते पुन्हा स्वतःच उघडत. आज्ञांची आज्ञा लागू होती. सुरेल मुभा नसे. पण तान्ह्या बाळाची चिंता आपली होती. आईवाचून ते तान्हे बाळ रात्रभर कसे, ह्या विचाराने आईची चिंता चालली. हे विचारातच हिराने किल्ल्याच्या कड्यावरून खाली उतरण्याचा निर्णय निर्देश. अंधारात कड्या पासून खाली जाणे म्हणजे जीव पणाला त्याच्यासोबत होते. कारण सर्व दऱ्या, दाट झाडे-झुडपे उघड आणि आंध्र. पण बाळाच्या प्रेमापोटी ह्या मातेने हा निर्णय. गड्यांचे कड्यांचे निरीक्षण केले. एका कड्यावर सापडली आणि त्याच्याकडून खाली उतरली. खाली खालीू मात्र सभोवत झाडा-झुडपाच्या अंगावर अनेक ठिकाणी रक्त आले होते. त्याच अवस्थेत गड उतरून ती आई आपली परतली. परत त्या आईने आपल्या बाळाला कुशीत घेतले. बाळाच्या दर्शनाने त्या आईला जो आनंद झाला, तो मात्र वेदनेपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त होता. कारण सर्व दऱ्या, दाट झाडे-झुडपे उघड आणि आंध्र. पण बाळाच्या प्रेमापोटी ह्या मातेने हा निर्णय. गड्यांचे कड्यांचे निरीक्षण केले. एका कड्यावर सापडली आणि त्याच्याकडून खाली उतरली. खाली खालीू मात्र सभोवत झाडा-झुडपाच्या अंगावर अनेक ठिकाणी रक्त आले होते. त्याच अवस्थेत गड उतरून ती आई आपली परतली. परत त्या आईने आपल्या बाळाला कुशीत घेतले. बाळाच्या दर्शनाने त्या आईला जो आनंद झाला, तो मात्र वेदनेपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त होता. कारण सर्व दऱ्या, दाट झाडे-झुडपे उघड आणि आंध्र. पण बाळाच्या प्रेमापोटी ह्या मातेने हा निर्णय. गड्यांचे कड्यांचे निरीक्षण केले. एका कड्यावर सापडली आणि त्याच्याकडून खाली उतरली. खाली खालीू मात्र सभोवत झाडा-झुडपाच्या अंगावर अनेक ठिकाणी रक्त आले होते. त्याच अवस्थेत गड उतरून ती आई आपली परतली. परत त्या आईने आपल्या बाळाला कुशीत घेतले. बाळाच्या दर्शनाने त्या आईला जो आनंद झाला, तो मात्र वेदनेपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त होता. परत त्या आईने आपल्या बाळाला कुशीत घेतले. बाळाच्या दर्शनाने त्या आईला जो आनंद झाला, तो मात्र वेदनेपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त होता. परत त्या आईने आपल्या बाळाला कुशीत घेतले. बाळाच्या दर्शनाने त्या आईला जो आनंद झाला, तो मात्र वेदनेपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त होता.
ही घडलेली गोष्ट जेव्हा महाराजांना कळली, तेव्हा ते अत्यंत अश्यर्यचकित होते. कारण शत्रूच्या सैन्यालाही दरवाजातून येण्या-जाण्याशिवाय मार्ग उपलब्ध नसलेला हक्कगड गट एक स्त्री खाली सोडली. हा प्रश्न महाराज विचारितच अन्नुतरीत होता. महाराजांनी हिराला गडावर बोलावण्यास सांगितले. हिरा गडावर आली, ती आबा महाराजांनी तिला सर्व घडले याबद्दल विचार केला, हिरकणी महाराजांना सर्व घटना घडल्या आणि आपल्या तान्ह्या बाळाला हा एकच मार्ग उपलब्ध झाला असे सांगितले. हे ऐकून त्या शूर मातेचा महाराजांनी साडी-चोळी सन्मान तर केलाच पण ज्या कड्यावरून ती खाली उतरली त्या कडवर आईच्या प्रेमाची साक्ष बुरुज बांधण्यात आली. तो बुरुज मार्केट रायगड 'हिरकणी बुरुज'. खूप ती आरामात गावाला नाव देण्यात आले. ते गाव गाव रायगडाईल 'हिरकणीवाडी'.
हिरकणीवर उपलब्ध असलेली प्रसिद्ध जुनी कविता येथे देत आहे. पण प्रयत्न करून नाव सदर कवित कविचे समजू शकले नाही. ते जे कोणी थोर गृहस्थ असतील त्यांची कृतज्ञता व्यक्त करणारी कविता येथे देत आहे.
रायगडावर राजधानी ती होती शिवरायांची.
कथा सांगतो ऐका हिरकणी बुरुजाची ।
वसले होते गाव तळाशी वाकुसरे या नावाचे ।
राहात होते कुटुंब तेथे गरीब धनगर गवळे ।
आई बायको तान्हा मुलगा कुटुंबे छोटेसे होते.
शोभत होते हिरा नाव त्या तडफदार घरवालकी ।
सांज देव हिरा जातसे दूध देखी गावरती ।
चालत होती गुजराण त्या नेकीच्या धंधती ।
एके दिवशी दूध घालिता हिरा क्षणभर विसावली ।
ध्यानी आले तिच्या कधी सांज टकला नाही.
सूर्यदेव मावळतांद बंद गड्याचे दरवाजे ।
भेटली हिरा म्हणाली बाळा तान्हेमेरे ।
हात जोडूनी करी विनवणी म्हणे जाऊद्या खाली मला ।
गडकरी मी नाही आज्ञा शिवरायांची आम्हाला.
बाळाच्या आठवे भाई माय माउली वेदपी ।
कडा उतरूनी धावत जात बाळाला ती घेई कुशी ।
अतुलनीय हे धाडस पाहुनी महाराज स्तंभित ।
साडी चोळी हिरासी प्रेमे सन्मानित केले ।
कडवरी त्या बुरूज बांधला साक्ष आईच्या प्रेमाची ।
ऐकू वार कथा अजुनी अशी हिरकणी बुरूजाची ।
हिरकणीची ही शौर्यगाथा आजही रायगडावर सांगितली जाते आणि तो हिरकणी-बुरुज आईच्या प्रेमाची साक्ष आजही रायगडावर तटस्थपणे उभी आहे. एका शूर मातेची कथा सर्व स्वतःलावी एवढाच हा लेख लिहिण्यामागील स्वार्थ…