कवयित्री आपल्या घराच्या खिडकीतून मुलामुलीचा खेळ पाहत आहेत. मुलगी भातुकलीचा खेळ खेळत असते व मुलगा चेंडू उडवत असतो. थोड्या वेळाने त्यांना दिसते की, मुलगी सहजपणे चेंडू उडवून झेलत आहे आणि मुलगा भातुकलीतला खेळ खेळत आहे. हा परस्परांचा स्नेहभाव व सहभाग पाहून कवयित्री म्हणतात की, हे उदयाच्या जगातले आश्वासक चित्र आहे. स्त्री-पुरुष समानता येऊ घातलीय. भविष्यात सारेच खेळ एकत्र खेळले जातील. स्त्री-पुरुष एकमेकांची कामे सहकार्याने व सामंजस्याने एकत्रित करतील. स्त्री-पुरुष समानतेचे भविष्यकालीन चित्र सूचक पद्धतीने या ओळीत रेखाटले आहे.

प्रश्न 2.

कवितेतला मुलगा हळूहळू काय शिकेल ते तुमच्या भाषेत लिहा.

उत्तर:

मुलगी भातुकलीचा खेळ खेळत असते, तर मुलगा चेंडू झेलण्याचा खेळ खेळत असतो. अचानक ती मुलगी मुलाजवळ जाते इ व चेंडू मागते. मुलाला वाटते, ही चेंडू झेलू शकणार नाही, म्हणून तो हिणवल्या स्वरात तिला म्हणतो की, तू पाल्याची भाजी करण्याचे बायकी काम कर. ती मुलगी म्हणते की, मी दोन्ही कामे करू शकते. है तू करशील? मुलगा तिला चेंडू देतो व ती तो उंच उडवून लीलया इ झेलते. ती हसून मुलाला म्हणते – आता तुझी पाळी. तू माझे काम कर, मुलगा गॅससमोर बसतो. बाहुलीला थोपटतो व भाजीसाठी पातेले शोधतो. हा मुलामधला बदल पाहताना कवयित्री म्हणतात – मुलगा हळूहळू घर सांभाळायला शिकेल. पुरुषातला हा आश्वासक बदल कवयित्रींना अभिप्रेत आहे.

Marathi Kumarbharti Class 10 Textbook Solutions Chapter 9 आश्वासक चित्र Additional Important Questions and Answers

कृतिपत्रिकेतील प्रश्न २ (आ) साठी…

प्रश्न. पुढील कवितेसंबंधी त्याखाली दिलेल्या मुद्द्यांच्या आधारे कृती सोडवा :

कविता-आश्वासक चित्र.

उत्तर :

(१) प्रस्तुत कवितेच्या कवयित्री : नीरजा.

(२) कवितेचा रचनाप्रकार : मुक्तछंद.

(३) कवितेचा काव्यसंग्रह : निरर्थकाचे पक्षी.

(४) कवितेचा विषय : स्त्री-पुरुष समानता.

(५) कवितेतून व्यक्त होणारा (स्थायी) भाव : स्त्री-पुरुष समानता येणारच, हा कवयित्रींच्या मनातला आशावाद.

(६) कवितेच्या कवयित्रींची लेखनवैशिष्ट्ये : ही मुक्तछंदातली कविता आहे. मुक्तछंदामुळे दैनंदिन व्यवहारातली भाषा कवितेत वापरली गेली आहे. साध्या विधानांतून कवयित्री खोलवरचे विचार मांडतात, लहान मुलांच्या खेळाचे चित्रण हे या कवितेतील सुंदर प्रतीक आहे. या प्रतीकातून आधुनिक जगातील स्त्री-पुरुष समानता हा फार मोठा विचार अगदी सहजपणे व्यक्त होतो. हातात हात असेल’ या वाक्यखंडातून कवितेतील मुलगा व मुलगी यांच्या भावी आयुष्यातील सामंजस्य प्रत्ययकारकतेने प्रकट होते. Maharashtra Board Class 10 Marathi Solutions Chapter 9 आश्वासक चित्र

(७) कवितेची मध्यवर्ती कल्पना : सध्याच्या काळाकडे लक्ष टाकले, तर असे जाणवेल की, आजच्या या युगातही स्त्रियांना समाजात दुय्यम स्थान दिले जाते. पण कवयित्रींना दोन लहान मुले खेळतांना दिसतात. त्यांच्यात हळूहळू सामंजस्य निर्माण होत जाताना दिसते. हीच मुले मोठी होतील, तेव्हा हे सामंजस्य घेऊन वागू लागतील आणि समाजात स्त्री-पुरुष समानता प्रस्थापित होईल, अशी आशा कवयित्रींच्या मनात जागी होते. हा आशावाद, हीच या कवितेची मध्यवर्ती कल्पना आहे.

(८) कवितेतून व्यक्त होणारा विचार : अजूनही समाजाने पूर्णपणे स्त्री-पुरुष समानता अंगीकारलेली नाही. हे निराशाजनक आहे. परंतु भावी काळ हा स्त्री-पुरुष समानतेचाच असणार आहे. म्हणून सर्वांनी स्त्री-पुरुष समानतेचे तत्त्व आतापासूनच मान्य करून ते अंगीकारले पाहिजे, असा विचार या कवितेतून मांडला आहे.

(९) कवितेतील आवडलेली ओळ :

हळूहळू शिकेल तोही

आपलं कसब दाखवतानाच घर सांभाळणं

तापलेल्या उन्हाच्या आडोशाला बसून.

(१०) कविता आवडण्याची वा न आवडण्याची कारणे : ही कविता मला खूप आवडली आहे. ही आजची, आमच्या पिढीची कविता आहे. आमच्या मनातला भाव, आमचे विचार या कवितेतून व्यक्त होतात. आम्ही आपापसात वागतो, तेव्हा मुलगा-मुलगी असा भेदच आमच्या मनात नसतो, श्रेष्ठ-कनिष्ठभाव न बाळगता आम्ही वावरत असतो. आमच्या मनातला हा भावच ही कविता व्यक्त करते.

(११) कवितेतून मिळणारा संदेश : आजपर्यंत आपण स्त्रियांना दुय्यम मानून वागत आलो. हे आता खूप झाले. आता हे थांबले पाहिजे, येणारा काळ हा स्त्री-पुरुष समानतेचा काळ आहे. त्या काळाला साजेसे जीवन जगण्यासाठी आपल्याला आता स्त्री-पुरुष समानतेचे तत्त्व अंगीकारावे लागणार आहे.

व्याकरण व भाषाभ्यास

कृतिपत्रिकेतील प्रश्न ४ (अ) आणि (आ) यांसाठी…

व्याकरण घटकांवर आधारित कृती :

१. समास:

सामासिक शब्द व विग्रह – जोड्या लावा :

सामासिक शब्द – विग्रह

(i) यथामती – (अ) धास्तीशिवाय

(ii) मतिमंद – (आ) बुद्धीप्रमाणे

(i) गणेश – (इ) माहीत न असता

(iv) बिनधास्त – (ई) गणांचा देव

(v) बेमालूम – (उ) बुद्धीने कमकुवत

उत्तर:

सामासिक शब्द – विग्रह

(i) यथामती – बुद्धीप्रमाणे

(ii) मतिमंद – बुद्धीने कमकुवत

(iii) गणेश – गणांचा देव

(iv) बिनधास्त – धास्तीशिवाय

(v) बेमालूम – माहीत न असता

Maharashtra Board Class 10 Marathi Solutions Chapter 9 आश्वासक चित्र

२. अलंकार :

पुढील अभंगातील अलंकार ओळखून स्पष्टीकरण करा :

‘हरिणीचे पाडस । व्याघ्र धरियेले

मजलागी जाहले । तैसे देवा ।।’

उत्तर :

अलंकार : हा दृष्टान्त अलंकार आहे. स्पष्टीकरण : देवाच्या दर्शनासाठी व्याकुळ झालेल्या संत कान्होपात्रा यांनी आपल्या मनाची स्थिती व्यक्त करताना एक दाखला दिला आहे. वाघाने हरिणीचे पाडस घरले; तर त्या पाडसाची जशी दयनीय अवस्था होते, तशी हे देवा, या संसारात तुझ्याशिवाय माझी अवस्था झाली आहे. विचार व्यक्त करताना इथे दृष्टान्त दिला आहे; म्हणून हा दृष्टान्त अलंकार आहे.

३. वृत्त:

पुढील ओळींचे गण पाडून वृत्त ओळखा :

झुरे आज वारा कशाने कशाने

तुटे दूर तारा कशाने कशाने

उत्तर :

Maharashtra Board Class 10 Marathi Solutions Chapter 9 आश्वासक चित्र 8

हे भुजंगप्रयात वृत्त आहे.

४. शब्दसिद्धी :

(i) मनः’ हा उपसर्ग लावून दोन शब्द तयार करा :

जसे : मनः + वृत्ती → मनोवृत्ती

(१) [ ]

(२) [ ]

उत्तर:

(१) मनोकामना

(२) मनोव्यापार

(ii) ‘पुनः’ हा उपसर्ग लावून दोन शब्द तयार करा :

(१) [ ]

(२) [ ]

उत्तर:

(१) पुनरागमन

(२) पुनरावृत्ती

Maharashtra Board Class 10 Marathi Solutions Chapter 9 आश्वासक चित्र

(iii) ‘ता’ हा प्रत्यय लावून दोन शब्द तयार करा :

जसे : अस्वस्थ +ता → अस्वस्थता.

(१) [ ]

(२) [ ]

उत्तर:

(१) नम्रता

(२) सुंदरता

५. सामान्यरूप :

तक्ता पूर्ण करा:

शब्द मळ शब्द प्रत्यय सामान्यरूप

(i) तिला ……………………….. ……………………….. ………………………..

(ii) बाहुलीला ……………………….. ……………………….. ………………………..

(iii) हातांनी ……………………….. ……………………….. ………………………..

(iv) ओंजळीत ……………………….. ……………………….. ………………………..

(v) उन्हाच्या ……………………….. ……………………….. ………………………..

(vi) आडोशाला ……………………….. ……………………….. ………………………..

उत्तर :

शब्द मळ शब्द प्रत्यय सामान्यरूप

(i) तिला ती ला ती

(ii) बाहुलीला बाहुली ला बाहुली

(iii) हातांनी हात नी हातां

(iv) ओंजळीत ओंजळ त ओंजळी

(v) उन्हाच्या उन्ह च्या उन्हा

(vi) आडोशाला आडोसा ला आडोशा

६. वाक्प्रचार :

योग्य अर्थ निवडा:

(i) आश्चर्यचकित होणे – (भीती वाटणे/थक्क होणे)

(ii) कसब दाखवणे – (खूप खेळणे/कौशल्य दाखवणे)

(iii) हातात हात असणे – (सहकार्य करणे/एकत्र चालणे)

उत्तर: :

(i) आश्चर्यचकित होणे – थक्क होणे.

(ii) कसब दाखवणे – कौशल्य दाखवणे.

(iii) हातात हात असणे – सहकार्य करणे.

Maharashtra Board Class 10 Marathi Solutions Chapter 9 आश्वासक चित्र

(भाषिक घटकांवर आधारित कृती :

१. शब्दसंपत्ती :

प्रश्न 1.

विरुद्धार्थी शब्द लिहा :

(i) ऊन

(ii) हसून

(iii) आता

(iv) वास्तव.

उत्तर:

(i) ऊन x सावली

(ii) हसून x रडून

(iii) आता x नंतर

(iv) वास्तव x अवास्तव.

प्रश्न 2.

गटात न बसणारा शब्द लिहा :

(i) चेंडू, खेळणे, बाहुली, भिंगरी, भोवरा. →

(ii) खिडकी, दरवाजा, घर, जिना, पायऱ्या. →

(iii) सदन, सधन, भवन, निकेतन. → (मार्च ‘१९)

(iv) जल, नभ, गगन, आकाश. → (मार्च ‘१९)

उत्तर:

(i) चेंडू, खेळणे, बाहुली, भिंगरी, भोवरा → खेळणे

(ii) खिडकी, दरवाजा, घर, जिना, पायऱ्या → घर

(iii) सदन, सधन, भवन, निकेतन → सघन

(iv) जल, नभ, गगन, आकाश → जल

प्रश्न 3.

पुढील शब्दांच्या अक्षरांपासून चार अर्थपूर्ण शब्द लिहा :

(i) बाहुलीला →

(ii) आभाळाला →

उत्तर:

(i) बाहुलीला → बाहु – लीला – लाली – बाला

(ii) आभाळाला → आभा – आळा – आला – भाला

२. लेखननियम:

अचूक शब्द लिहा :

(i) बाहुलि/बाहूली/बाहूलि/बाहुली.

(ii) क्षीतीज/क्षितिज/क्षितीज/क्षीतिज,

(iii) सहानुभूती/सहानुभुती/सहानूभुती/सहानुभूति.

(iv) उपस्थिती/उपस्थीती/उपस्थीति/ऊपस्थिति.

उत्तर:

(i) बाहुली

(ii) क्षितिज

(iii) सहानुभूती

(iv) उपस्थिती.

Maharashtra Board Class 10 Marathi Solutions Chapter 9 आश्वासक चित्र

३. विरामचिन्हे:

पुढील ओळींतील विरामचिन्हे ओळखा :

तशी हसून म्हणते ती, ‘आता तू.’

उत्तर:

[ , ] स्वल्पविराम

[ . ] पूर्णविराम

[ ‘ ‘ ] एकेरी अवतरणचिन्ह.

४. पारिभाषिक शब्द :

अचूक मराठी पारिभाषिक शब्द निवडा :

(i) Affedevit – …………………………………

(१) परिपत्र

(२) शपथपत्र

(३) प्रतिज्ञा

(४) आज्ञा.

उत्तर:

(१) शपथपत्र

(ii) Dismiss –

(१) बडतर्फ

(२) शेवट

(३) हुद्दा

(४) मुद्दा.

उत्तर:

(१) बडतर्फ

Maharashtra Board Class 10 Marathi Solutions Chapter 9 आश्वासक चित्र

(iii) Translator –

(१) अनुमोदक

(२) अनुवाद

(३) भाषांतर

(४) अनुवादक.

उत्तर:

(४) अनुवादक.

५. अकारविल्हे/भाषिक खेळ :

पुढील शब्द अकारविल्हेनुसार लिहा :

(i) बाहुली → खेळ → भाजी → मुलगी.

(ii) चेंडू → घर → ऊन → आडोसा.

उत्तर:

(i) खेळ → बाहुली → भाजी → मुलगी.

(ii) आडोसा → ऊन → घर → चेंडू.

आश्वासक चित्र Summary in Marathi

दुपारच्या वेळी ऊन तापलेले आहे. आडोशाला सावलीत बसून एक मुलगी, बराच वेळ झाला तरी खेळते आहे. हे दृश्य कवयित्री स्वत:च्या घराच्या खिडकीतून पाहत राहिली आहे.

ती मुलगी एकटीच भातुकलीचा खेळ खेळते आहे. ती बाहुलीला मांडीवर घेऊन एका हाताने तिला थोपटत निजवते आहे. (बाळाला आई मांडीवर घेऊन निजवते तसे.) नंतर ती भात शिजवण्यासाठी आधणाचे पातेले चिमुकल्या गॅसवर ठेवते. (तिचा लुटुपुटीचा संसार सुरू आहे.)

बाजूला एक मुलगा हातात चेंडू घेऊन उंच उडवून पुन्हा नेमका हातात झेलण्याचा खेळ खेळतो आहे.

मुलगी त्या मुलाचा चेंडूचा खेळ कौतुकाने पाहते. अचानक मांडीवरची बाहुली बाजूला ठेवून ती त्या मुलाजवळ जाते. मुलगा पुन्हा एकदा चेंडू उंच उडवून झेलण्याचे कौशल्य तिला दाखवतो. मुलगी त्याच्याकडे चेंडू मागते. (मुलाला वाटते या मुलीला माझा चेंडूचा खेळ जमणार नाही.) तेव्हा हसून तो तिला म्हणतो – “तू छानपैकी पालेभाजी बनव.” (भातुकलीचा खेळ, भाजी करणे हे तुझे काम ! तुला पुरुषी कामे काय जमणार ?) मुलगी त्याला म्हणते- “मी दोन्ही कामे (स्त्रीची व पुरुषाची) एकाच वेळी करू शकते. तू करू शकशील का?” (तू स्त्रीची कामे करशील ? ) मुलगा स्वतःच चेंडू तिच्या हातात देतो.

मुलगी चेंडू उंच उडवते. तो आभाळाला जणू स्पर्श करून नेमकेपणाने तिच्या ओंजळीत येऊन पडतो. (मुलगी चेंडू व्यवस्थित झेलते.) हे ‘ पाहून मुलगा आश्चर्याने तिच्याकडे पाहतो. (आपल्यासारखाच तिने चेंडू झेलला हे पाहून मुलगा चकित होतो.) मुलगी मुलाला म्हणते- “आता तुझी पाळी ! तू माझे काम करून दाखव.” मुलगा चिमुकल्या गॅससमोर मांडी घालून बसतो. प्रथम दोन्ही हातांनी थोपटत बाहुलीला निजवतो. मग भाजी करण्यासाठी टोप शोधतो…

कवयित्री म्हणतात-तापलेल्या उन्हात सावलीच्या आडोशाला बसून तो मुलगा आपले कौशल्य दाखवता दाखवता घर सांभाळणेही हळूहळू शिकेल. (हळूहळू तो संसारातील स्त्रियांची घरगुती कामेही शिकेल.)

माझ्या घराच्या खिडकीतून मला भविष्यातल्या जगाचे विश्वासार्ह व उत्साहवर्धक चित्र दिसते आहे. उदयाच्या जगात सारेच खेळ स्त्री आणि पुरुष एकत्र खेळतील, असे मला वाटते आहे. भातुकलीच्या स्वप्नाळू जगातून प्रत्यक्ष वास्तवात प्रवेश करताना या दोन्ही मुलांचा (स्त्री-पुरुषाचा) हात एकमेकांच्या हातात असेल ज्या हातांवर बाहुली आणि चेंडू स्नेहाने सहज एकत्र विसावलेले असतील. (स्त्री-पुरुषांमध्ये भविष्यात परस्पर सामंजस्य व स्नेहभाव निर्माण होऊन स्त्री-पुरुष समानता नक्कीच येईल.)

आश्वासक चित्र शब्दार्थ

आश्वासक – विश्वासार्ह, उत्साहवर्धक, प्रोत्साहक,

आडोशाला – आश्रयाला.

झरोक्यातून – खिडकीतून.

इवल्याशा – चिमुकल्या.

गॅसवर – गॅसच्या चुलीवर.

कसब – कौशल्य, कुशलता.

पाल्याची भाजी – पालेभाजी.

शिवून – स्पर्श करून,

पातेलं – टोप.

घर सांभाळणं – घराची देखभाल करणे, संसार चालवणे. वास्तवातप्रत्यक्षात.

विसावेल – विश्रांती घेईल, जोडीनं – सोबतीने.

Marathi Kumarbharti Class 10 Textbook Solutions भाग-२

वस्तू Question Answer (कविता)

गवताचे पाते Question Answer

वाट पाहताना Question Answer

आश्वासक चित्र Question Answer (कविता)

आप्पांचे पत्र Question Answer

मनक्या पेरेन लागा Question Answer (स्थूलवाचन)

CategoriesClass 10

Post navigation

Maharashtra Board Class 10 Hindi Lokvani Solutions Chapter 6 ऐसा भी होता है

Maharashtra Board Class 10 Marathi Kumarbharti Solutions Chapter 1 जय जय हे भारत देशा

Leave a Comment

You must be logged in to post a comment.

Search for:

Search …

Recent Posts

Maharashtra State Board Book Keeping and Accountancy 11th Solutions Digest | 11th Class Accounts Book Solution

Maharashtra State Board Class 11 Economics Solutions Digest

Maharashtra State Board Class 11 Political Science Solutions Digest

Maharashtra State Board Class 11 History Solutions Digest

Maharashtra State Board Class 5 Maths Solutions

Maharashtra State Board Class 5 Environmental Studies Solutions EVS Part 1 & 2

Maharashtra State Board Class 11 Information Technology IT Solutions Digest (Commerce, Science, Arts)

Maharashtra State Board Yuvakbharati English 12th Digest Guide Textbook Answers

Maharashtra State Board Class 12 Political Science Solutions Digest

Maharashtra State Board Class 9 Maths Solutions Digest Part 1 & 2

Maharashtra State Board Class 12 Psychology Solutions Digest

Copyright © 2022 Maharashtra Board Solutions