विषाणू (Virus) आणि जीवाणू (Bacteria) यांच्यातील मुख्य फरक खालीलप्रमाणे आहेत:

1. आकार (Size):

   विषाणू: हे जीवाणूंपेक्षा खूप लहान असतात. त्यांचा आकार साधारणतः 20-300 नॅनोमीटर असतो.

   जीवाणू: हे 0.5 ते 5 मायक्रोमीटर आकाराचे असू शकतात, जे विषाणूंपेक्षा मोठे आहेत.

2. रचना (Structure):

   विषाणू: हे अतिशय साधे असतात, ज्यात प्रथिने (protein) आवरणाने वेढलेले डीएनए (DNA) किंवा आरएनए (RNA) असते. त्यांना स्वतःच्या पेशी नसतात.

   जीवाणू: हे एकपेशीय सूक्ष्मजीव आहेत, ज्यात पेशीभित्तीका (cell wall), पेशीद्रव्य (cytoplasm) आणि रायबोसोम (ribosomes) असतात. त्यांच्यात डीएनए असतो, पण तो केंद्रकात (nucleus) बंदिस्त नसतो.

3. पुनरुत्पादन (Reproduction):

   विषाणू: हे स्वतःहून पुनरुत्पादन करू शकत नाहीत. त्यांना जिवंत पेशींची गरज असते. ते पेशींमध्ये शिरून त्यांचे डीएनए किंवा आरएनए वापरून स्वतःच्या प्रती तयार करतात.

   जीवाणू: हे द्विखंडन (binary fission) नावाच्या प्रक्रियेद्वारे स्वतःची संख्या वाढवू शकतात आणि त्यांना स्वतःच्या पुनरुत्पादनासाठी दुसऱ्या पेशीची गरज नसते.

4. उपचार (Treatment):

   विषाणू: यांच्यावर प्रतिजैविके (antibiotics) काम करत नाहीत. त्यांच्या संसर्गावर उपचार करण्यासाठी अँटीव्हायरल औषधे (antiviral drugs) वापरावी लागतात.

   जीवाणू: यांच्या संसर्गावर प्रतिजैविके प्रभावी ठरतात, जी जीवाणूंच्या वाढीस प्रतिबंध करतात किंवा त्यांना मारून टाकतात.

5. जीवित स्वरूप (Living Status):

   विषाणू: हे पेशींच्या बाहेर निष्क्रिय असतात, पण जिवंत पेशीमध्ये प्रवेश करताच सक्रिय होतात. त्यामुळे त्यांना पूर्णपणे जिवंत मानले जात नाही.

   जीवाणू: हे स्वतंत्रपणे जिवंत राहू शकतात आणि स्वतःची वाढ करू शकतात.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• US Food and Drug Administration
• Centers for Disease Control and Prevention