व्यसन

 * इच्छाशक्ती मजबूत करा: तंबाखू सोडण्याचा निर्णय घेणे ही पहिली पायरी आहे. स्वतःला प्रेरित ठेवा आणि सकारात्मक विचारांवर लक्ष केंद्रित करा.

 * डॉक्टरांचा सल्ला घ्या: डॉक्टर तुम्हाला तंबाखू सोडण्यासाठी औषधे किंवा इतर उपचारांची शिफारस करू शकतात.

 * निकोटिन रिप्लेसमेंट थेरपी: निकोटिन पॅच, गम किंवा नाकपुडी यांसारख्या निकोटिन रिप्लेसमेंट थेरपीचा वापर करून तुम्ही निकोटिनच्या इच्छेला कमी करू शकता.

 * तणाव व्यवस्थापन: तणाव हा तंबाखूच्या व्यसनाला कारणीभूत असू शकतो. योग, ध्यान, व्यायाम यासारख्या तणाव व्यवस्थापन तंत्रांचा वापर करा.

 * समर्थन घ्या: कुटुंब, मित्र किंवा सहाय्य गटांकडून समर्थन घ्या.

 * व्यस्त रहा: जेव्हा तुम्हाला तंबाखूची इच्छा वाटेल तेव्हा स्वतःला व्यस्त ठेवा.

 * नवीन छंद विकसित करा: नवीन छंद विकसित करून तुम्ही तंबाखूच्या विचारांपासून लक्ष विचलित करू शकता.

 * धैर्य ठेवा: तंबाखू सोडणे ही प्रक्रिया काही काळासाठी कठीण असू शकते. परंतु धैर्य ठेवा आणि सकारात्मक रहा.

आयुर्वेदिक उपाय:

 * दालचिनी: जेव्हा तुम्हाला तंबाखूची इच्छा वाटेल तेव्हा तुमच्या तोंडात दालचिनीचा तुकडा ठेवा.

 * व्हिटॅमिन सी: संत्री, पेरू, किवी, स्ट्रॉबेरी यांसारखे व्हिटॅमिन सी समृद्ध पदार्थ खा.

 * दूध: दूध प्यायल्याने तंबाखूची इच्छा कमी होऊ शकते.

महत्वाचे:

 * तंबाखू सेवन करणे आरोग्यासाठी खूप हानिकारक आहे.

 * तंबाखू सोडल्याने तुमचे आरोग्य सुधारेल आणि तुम्हाला दीर्घायुष्य मिळेल.

 * जर तुम्ही स्वतःहून तंबाखू सोडू शकत नसाल तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

नोट: ही माहिती फक्त सामान्य माहितीसाठी आहे. कोणताही उपाय करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

व्यसनाचे दुष्परिणाम यावर आधारित काही घोषवाक्ये:

• व्यसन म्हणजे विनाशाचा मार्ग!
• व्यसन सोडा, जीवन जोडा!
• व्यसनमुक्त जीवन - आनंदी जीवन.
• दारू पिणे आरोग्याला हानिकारक आहे.
• सिगारेट ओढणे म्हणजे स्वतःला आगीत ढकलणे.
• तंबाखू खाणे म्हणजे मृत्यूला आमंत्रण देणे.
• व्यसन टाळा, भविष्य उजळा.
• व्यसनमुक्त समाज - सशक्त समाज.

हे घोषवाक्य लोकांना व्यसनांपासून दूर राहण्यास प्रवृत्त करतील.

मोबाईलचे व्यसन 

पूर्वी ट्रेनमध्ये माणसं पुस्तकात, वर्तमानपत्रात बुडालेली असायची. आता व्हॉट्सअॅपमध्ये गुंगलेली असतात. इयरफोन्स लावल्यावर तर आपण आसपासच्या जगाशी संबंध नसल्यासारखे वावरतो. मोबाइलने आपल्याला लांबच्या माणसांशीही जोडलं हे खरं आहे पण, आसपासच्या माणसांपासून तोडलंय हे नाकारता येणार नाही. या स्मार्टफोनच्या लाटेत वाहवत जायचं की, स्मार्टपणे त्याचा वापर करायचा हे आपलं आपणच ठरवायचंय.

मध्यंतरी कोणीतरी एक ‘एसएमएस’ पाठवला होता. तो वाचून हसायला तर आलंच; पण हसता हसता अंतर्मुखही झालो. पूर्वी एकमेकांना भेटल्यावर लोक विचारत, ‘कसे आहात?’ आजकाल विचारतात, ‘तुमच्याकडे छोट्या पिनचा चार्जर आहे?’

तुमच्यापैकीही बऱ्याच जणांनी हा मेसेज वाचला असेल. खरंच आपण तंत्रज्ञानाच्या एवढ्या आहारी गेलो आहोत का? हा प्रश्न मी स्वतःलाच विचारला आणि उत्तर ‘हो,’ असं आलं.

कोणतंही हॉटेल असो वा कॉफी शॉप! जिथं लोक एकत्र येतात, असं कोणतंही ठिकाण असलं तरी आपण प्रत्येकजण लोकांच्या घोळक्यात एकएकटे असतो. कारण आपण आपल्या फोनसोबत असतो.

तरुणाईमध्ये मोबाइल फोन हा तर ‘स्टेटस सिम्बॉल’ आहे. कोणाचा मोबाइल फोन किती मोठा, किती महाग, ‘अॅप’चं वैविध्य, यावर तुमचं, तुमच्या गटातलं स्थान ठरत असेल, तर थोडं थांबून विचार करायची गरज आहे.

पुनीत, समीर, अॅनी आणि जॉशुआ हे अगदी शाळेपासूनचे मित्र. यांचे आई-वडील पण एकमेकांच्या चांगल्या ‌परिचयाचे असल्यामुळं एकमेकांच्या घरी कधीही आणि कितीही वेळ जाऊन बसण्याबद्दल कोणाचाच आक्षेप नसतो. शाळेत असताना ही मुलं खूप अॅक्टिव्ह होती; पण कॉलेजात गेल्यापासून मात्र ही मुलं सारखी आपापल्या घरात बसून आपल्या मोबाइल फोनवर काहीतरी करत असतात. त्यांचे आई-वडीलही त्यांच्या या सवयीला कंटाळले होते. त्यांच्या या सवयीतून त्यांना बाहेर काढणं गरजेचं होतं. यासाठी चौघांना एकत्र बोलावून त्यांची भेट घेतली. सुरुवातीला या भेटीचं प्रयोजन त्यांना कळलंच नाही; कारण त्यांच्या मते ते मेसेजेसद्वारे ते सततच ‘कनेक्टेड’ असतात; पण ‘व्हर्च्युअली कनेक्टेड’ आणि खरंखुरं कनेक्शन यातला फरक समजावून देण्याची हीच वेळ होती. तरुण वर्गाची एक फार भारी गोष्ट असते. नीट पटवून दिलं, तर कोणताही बदल ते पटकन स्वीकारतात. ही चौघंही त्याला अपवाद नव्हती. बरेच दिवसांत एकमेकांबरोबर ‘क्वालिटी टाइम’ व्यतीत न केल्याचं त्यांच्या आईवडिलांनी निदर्शनास आणून दिलं आणि दुसऱ्याच दिवशीचं एक छोटसं आउटिंग त्यांच्यासाठी योजलं. अट फक्त एवढीच होती, की बाहेर जाताना आपल्या पालकांना फोन करण्याव्यतिरिक्त कोणीही मोबाइल फोन वापरणार नाही. या मोबाइलविनाच्या सहलीने त्यांची त्यांनाच चूक कळून आली. मोबाइलच्या अडथळ्याशिवाय आज कितीतरी ‌महिन्यांनी त्यांनी एकमेकांशी भरभरून संवाद साधला होता. इतक्या दिवसांमध्ये आपल्या आजूबाजूला चाललेल्यापैकी ८० टक्के गोष्टींचा आपल्याला पत्ताही नाहीये, हे त्यांना कळलं. शेवटी ‘एसएमएस’ किंवा ‘व्हॉट्स अॅप’ प्रत्यक्ष भेटीची जागा कशी घेऊ शकणार? मोबाइल फोनमुळे आपण लांब असलेल्यांशी ‘कनेक्टेड’ असतो; पण शेजारी बसलेल्यापासून खूप लांब तर जात नाही ना, हे पाहण्याची हीच ती वेळ.

याविषयी आणखीही काही इंटरेस्टिंग माहिती आहे, ती Nomophobia बद्दल (No mobile phobia अशी या शब्दाची फोड आहे.)

Hydrophobia (पाण्याची भीती), Acrophobia (उंचीची भिती), Claustrophobia (बंद जागांची भीती) याप्रमाणेच Nomophobia ही म्हणे मोबाइल फोनपासून दूर जाण्याची भीती होय.

या Phobia बद्दल मानसशास्त्रीय माहिती अजून पडताळून पाहायची आहे; पण या Nomophobia ची जी लक्षणं सांगितली, ती आपल्याला स्वतःत आढळतात का, हे पाहायला हवं. आढळल्यास आपण मोबाइल फोनचं व्यसन थोडं कमी करायचं, बस्स!

मोबाईल खिशात नसतानाही ‘व्हायब्रेट’ झाल्याचा भास होणं.

रात्री झोपेतून जाग आल्यावर उशाशी ठेवलेला मोबाइल फोन चाचपून पाहणं.

मोबाइल हाताला न लागल्यास, पटकन उठून तो शोधणं.

मोबाइल आपल्या दृष्टीक्षेपापलिकडे जाऊ न देणं.

मोबाइलचा रिंगर आणि मेसेज अलर्ट वाजला नसला, तरीही दर काही मिनिटांनी मोबाइल पाहणं.

अगदी शास्त्रीय किंवा वैद्यकीय बाजूंनी खोलात शिरलं नाही, तरी ‘अति सर्वत्र वर्जयेत’ हे जाणून आपल्या मोबाइल फोनशी संबंधित सवयींमध्ये बदल घडवण्यात तोटा नक्कीच नाही.

मोबाइल फोन ही एक क्रांती आहे, ज्यामुळे आपली खूप मोठी सोय झाली आहे; पण या सोयीचं गरजेत आणि गरजेचं व्यसनात रुपांतर होऊ न देण्यातच हुशारी आहे. मग देऊया का थोडं लक्ष आपल्याही सवयींकडे? विनाअडथळा जेवायला काय हरकत आहे? मित्रांबरोबर कॉफी पिताना गप्पा आणि कॉफीचाच आस्वाद घेऊ या. त्यात मोबाइलची लुडबुड हवी कशाला? घरच्यांना भेटल्यावर मोबाइल थोडे बाजूला ठेऊ ना. एकमेकांच्या फोन्सविषयी माहिती घेण्यापेक्षा आयुष्याविषयी जाणून घेणं जास्त महत्त्वाचं आहे की नाही!

व्यसनाचे दुष्परिणाम यावर आधारित काही घोषवाक्ये:

• व्यसन एक आजार, ज्यामुळे जीवन बेकार.
• दारू पिणे आरोग्याला हानिकारक!
• सिगारेट ओढणे म्हणजे स्वतःला आगीत झोकून देणे.
• व्यसनमुक्त जीवन - आनंदी जीवन.
• व्यसन सोडा आणि जीवन जोडा.
• व्यसनमुक्तीकडे एक पाऊल, उज्ज्वल भविष्याची चाहूल.

व्यसन सोडवण्यासाठी मानसिक प्रयत्न करत आहात हे खूपच प्रशंसनीय आहे. तुमच्या जवळच्या डॉक्टरांचा शोध घेण्यासाठी, तुम्ही खालील गोष्टी करू शकता:

काही महत्वाचे मुद्दे:

• डॉक्टरLicensed आणि experienced आहेत का ते तपासा.
• डॉक्टर तुमच्या समस्यांवर लक्ष देण्यास तयार आहेत का?
• तुम्ही डॉक्टरांशी बोलताना comfortable आहात का?

तुम्हाला लवकरच योग्य डॉक्टर मिळतील आणि तुम्ही व्यसनमुक्त व्हाल, यासाठी माझ्या शुभेच्छा!

• सामान्य आकार: लिंगाच्या आकाराबद्दल अनेक गैरसमज आहेत. वैद्यकीयदृष्ट्या, ताठ नसलेल्या लिंगाची लांबी साधारणपणे २ ते ५ इंच (५ ते १३ सेंटीमीटर) आणि ताठ लिंगाची लांबी ५ ते ७ इंच (१३ ते १८ सेंटीमीटर) असते. त्यामुळे, जर तुमचा आकार या श्रेणीत असेल, तर तो सामान्य आहे.


• समाधानाचे महत्त्व: लैंगिक संबंधांमध्ये केवळ लिंगाचा आकार महत्त्वाचा नसतो. फोरप्ले, जवळीक, आणि संवाद हे देखील महत्त्वाचे घटक आहेत. अनेक स्त्रिया लैंगिक समाधानासाठी लिंगाच्या आकारापेक्षा इतर गोष्टींना अधिक महत्त्व देतात.


• आत्मविश्वास: आत्मविश्वास ही एक अत्यंत महत्त्वाची गोष्ट आहे. स्वतःवर विश्वास ठेवा आणि आपल्या शरीराची स्वीकृती करा.


• तज्ञांचा सल्ला: जर तुम्हाला खरोखरच लिंगाच्या आकारमानाबद्दल खूप चिंता वाटत असेल, तर तुम्ही डॉक्टरांचा किंवा मानसोपचार तज्ञांचा सल्ला घेऊ शकता. ते तुम्हाला योग्य मार्गदर्शन करू शकतील.

उपाय:

• सल्ला आणि थेरपी: लैंगिक समस्यांसाठी समुपदेशन (counseling) आणि थेरपी उपलब्ध आहेत. मानसोपचार तज्ञ तुम्हाला तुमच्या भावनांवर आणि विचारांवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करू शकतात.


• जीवनशैलीत बदल: काही जीवनशैलीतील बदल जसे की नियमित व्यायाम, संतुलित आहार, आणि पुरेशी झोप यामुळे तुमच्या आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम होतो आणि तुमचा आत्मविश्वास वाढू शकतो.

इतर काही गोष्टी:

• इंटरनेटवर लिंगाच्या आकारमानाबद्दल अनेक चुकीच्या समजूती आणि दावे केले जातात. त्यामुळे, कोणत्याही निराधार माहितीवर विश्वास ठेवू नका.


• तुमच्या जोडीदाराशी याबद्दल मनमोकळी चर्चा करा.