2 उत्तरे
2
answers
मृदा तयार होणे कोणत्या गोष्टीवर अवलंबून असते?
0
Answer link
मृदा (माती) तयार होण्याची प्रक्रिया अनेक घटकांवर अवलंबून असते. त्यापैकी काही प्रमुख घटक खालीलप्रमाणे आहेत:
-
मूळ खडक (Parent Rock): मृदेचा प्रकार मूळ खडकावर अवलंबून असतो. खडक कोणत्या प्रकारचा आहे (उदा. ग्रॅनाईट, चुनखडी, वालुकाश्म) यानुसार मृदेची रासायनिक आणि भौतिक रचना ठरते.
स्रोत: विकिपीडिया
-
हवामान (Climate): तापमान आणि पर्जन्याचे प्रमाण मृदा निर्मितीवर परिणाम करतात. जास्त तापमान आणि पाऊस रासायनिक अपक्षयास (chemical weathering) मदत करतात, ज्यामुळे खडक लवकर तुटतात आणि माती तयार होते.
स्रोत: NIOS
-
जैविक घटक (Biological Factors): वनस्पती आणि सूक्ष्मजीव यांच्यामुळे मृदेमध्ये सेंद्रिय पदार्थ (organic matter) मिसळतात. वनस्पतींची मुळे खडक फोडतात, तर सूक्ष्मजीव सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन करतात, ज्यामुळे मृदा सुपीक बनते.
स्रोत: agri.karnataka.gov.in
- topographic घटक: जमिनीचा उतार मृदेच्या निर्मितीवर परिणाम करतो. तीव्र उतारावर मृदा तयार होण्याची गती कमी असते, कारण माती वाहून जाते, तर सपाट जमिनीवर मृदा स्थिर राहते आणि तयार होते.
- वेळ (Time): मृदा एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे आणि तिला तयार होण्यासाठी खूप वेळ लागतो. हजारो वर्षांच्या प्रक्रियेनंतर परिपूर्ण मृदा तयार होते.
0
Answer link
मृदा तयार होणे ही एक नैसर्गिक व खूप धीमी प्रक्रिया आहे, जी अनेक घटकांवर अवलंबून असते. खाली या प्रक्रिया घडविणाऱ्या प्रमुख गोष्टी दिलेल्या आहेत:
---
1. हवामान (Climate):
तापमानातील बदल व पावसामुळे खडकांचे विघटन होते.
उष्ण व दमट हवामानात मृदा लवकर तयार होते, तर कोरड्या भागात ही प्रक्रिया संथ असते.
---
2. मूळ खडक (Parent Rock):
ज्या खडकापासून मृदा तयार होते, त्या खडकाची रचना, प्रकार आणि मजबुतीवर मृदेचे प्रकार व गुणधर्म अवलंबून असतात.
---
3. वनस्पती व प्राणी (Organisms):
झाडांची मुळे, जिवाणू, कीटक, गांडुळे इत्यादी खडकांचे विघटन करतात आणि सेंद्रिय पदार्थ मिसळून मृदेची सुपीकता वाढवतात.
---
4. भूप्रकृती (Relief / Topography):
सपाट भूभागावर मृदा टिकून राहते व जास्त विकसित होते.
डोंगराळ भागात पाऊस झपाट्याने वाहून नेतो, त्यामुळे मृदा तयार होण्यास वेळ लागतो.
---
5. काळ (Time):
मृदा तयार होण्यासाठी हजारो वर्षे लागतात. वेळ जितका जास्त, तितकी मृदा परिपक्व व सुपीक होते.
---
6. मानवी हस्तक्षेप (Human Activity):
शेती, जंगलतोड, औद्योगिकरण यामुळे मृदा तयार होण्याची प्रक्रिया प्रभावित होते—कधी मदत तर कधी अडथळा ठरते.
---
मृदा तयार होण्याची प्रक्रिया थोडक्यात:
> खडकांचे विघटन + सेंद्रिय घटकांचे मिश्रण + वेळ = मृदा
-