Havaman badalacha prabhav jagbhar disun yet ahe, ani tyacha parinam krushi utpadanavar visheshatah spasht pane janavato ahe. Badalate parjanyaman ha tyatilach ek mahatvacha ghatak ahe. kahi bhagat atirikta paus yet ahe, tar kahi bhagat dushkalachi paristhiti nirman hote ahe. ya asaman parjanyamule pikanchi vadhadhoki hote, utpadan kami hote, aani shetkaryanche mothhe nuksan hote.

महाराष्ट्र राज्यातील अनेक शेतकरी पावसावर अवलंबून आहेत. अनियमित पाऊस, पावसाळ्यातील खंड आणि अतिवृष्टीमुळे पिकांचे मोठे नुकसान होते. त्यामुळे शेतकऱ्यांच्या जीवनावर आणि अर्थव्यवस्थेवर गंभीर परिणाम होतो. या पार्श्वभूमीवर, बदलत्या पर्जन्यमानाचा कृषी उत्पादकतेवर काय परिणाम होतो, याचा अभ्यास करणे आवश्यक आहे.

• बदलत्या पर्जन्यमानाचे स्वरूप आणि कारणे समजून घेणे.
• कृषी उत्पादकतेवर पर्जन्यातील बदलांचा नेमका काय परिणाम होतो, हे शोधणे.
• विविध पिकांवर पर्जन्यातील बदलांचा कसा परिणाम होतो, याचे विश्लेषण करणे.
• बदलत्या पर्जन्यमानामुळे होणारे नुकसान कमी करण्यासाठी उपाय शोधणे.
• शेतकऱ्यांसाठी अनुकूल धोरणे आणि योजना सुचवणे.

1. साहित्य सर्वेक्षण: या विषयावरील पुस्तके, लेख, अहवाल आणि इतर संबंधित साहित्य वाचून माहिती मिळवणे.
2. प्राथमिक माहिती संकलन: शेतकऱ्यांच्या मुलाखती घेणे, त्यांच्या अनुभवांवर आधारित माहिती जमा करणे.
3. दुय्यम माहिती संकलन: हवामान विभागाकडून पर्जन्याची आकडेवारी मिळवणे, कृषी विभागाकडील उत्पादन आकडेवारी जमा करणे.
4. विश्लेषण: सांख्यिकीय पद्धतींचा वापर करून माहितीचे विश्लेषण करणे आणि निष्कर्ष काढणे.

• बदलत्या पर्जन्यमानामुळे कोणत्या पिकांचे जास्त नुकसान होते?
• पर्जन्यातील बदलांचा सामना करण्यासाठी शेतकरी कोणते उपाय करतात?
• कृषी उत्पादकता वाढवण्यासाठी कोणते नवीन तंत्रज्ञान वापरले जाऊ शकते?
• शाश्वत शेतीसाठी (sustainable agriculture) काय उपाययोजना करता येतील?

• भारतीय हवामान विभाग (India Meteorological Department)
• कृषी विभाग, महाराष्ट्र शासन