महाराजा सयाजीराव गायकवाड हे एक दूरदर्शी आणि आधुनिक राजे होते. त्यांनी आपल्या राज्याच्या विकासासाठी अनेक महत्त्वाचे पावले उचलली, त्यापैकी शेती सुधार आणि सहकारी चळवळीतील योगदान हे एक महत्त्वाचे योगदान आहे.

शेती सुधारणांसाठी त्यांनी खालील उपाययोजना केल्या:

शेती शिक्षण: त्यांनी शेतकऱ्यांसाठी शेती शिक्षण देण्यासाठी अनेक संस्था स्थापन केल्या. या संस्थांमध्ये शेतीचे तंत्रज्ञान, नवीन पद्धती आणि बाजारपेठेबद्दल शेतकऱ्यांना शिकवले जात असे.

शेतकऱ्यांना मदत: त्यांनी शेतकऱ्यांना कर्ज, बियाणे, खते आणि इतर कृषी उत्पादनांसाठी आर्थिक मदत केली.

शेती संशोधन: त्यांनी शेती संशोधनावर भर दिला. यासाठी त्यांनी अनेक कृषी प्रयोगशाळा आणि संस्था स्थापन केल्या.

सहकारी चळवळीच्या विकासासाठी त्यांनी खालील उपाययोजना केल्या:

सहकारी संस्थांची स्थापना: त्यांनी सहकारी संस्थांची स्थापना केली. या संस्थांमध्ये शेतकऱ्यांनी एकत्र येऊन आपली शेती उत्पादने विक्री केली.

सहकारी संस्थांना आर्थिक मदत: त्यांनी सहकारी संस्थांना आर्थिक मदत केली.

सहकारी संस्थांसाठी कायदे: त्यांनी सहकारी संस्थांसाठी कायदे केले. या कायद्यांमुळे सहकारी संस्थांचे कामकाज सुरळीत झाले.

महाराजा सयाजीराव गायकवाड यांच्या या प्रयत्नांमुळे बडोदा राज्यात शेती उत्पादनात आणि सहकारी चळवळीत लक्षणीय प्रगती झाली. त्यांच्या या योगदानाबद्दल त्यांना "शेती राजा" म्हणून ओळखले जाते.

महाराजा सयाजीराव गायकवाड यांच्या शेती सुधार आणि सहकारी चळवळीतील विचारांचे खालील महत्त्व आहे:

शेती ही अर्थव्यवस्थेचा पाया आहे. शेतीतील सुधारणांमुळे अर्थव्यवस्थेचा विकास होतो.

सहकारी चळवळ ही शेतकऱ्यांच्या आर्थिक आणि सामाजिक विकासासाठी एक महत्त्वाचे साधन आहे.

महाराजा सयाजीराव गायकवाड यांच्या या विचारांचा आजही आपल्याला मार्गदर्शन होतो.