शेतीच्या विकासातील मुख्य अडचणी:

1. लहान आणि तुकडेबंदी जमिनी: भारतातील बहुतेक शेतकऱ्यांकडे लहान आणि तुकडेबंदी जमिनी आहेत. यामुळे आधुनिक शेती तंत्रज्ञान आणि यंत्रसामग्रीचा वापर करणे अवघड होते.

2. पाण्याची कमतरता: भारतातील बहुतेक भागात पाऊसावर आधारित शेती केली जाते. यामुळे पाण्याची कमतरता ही शेतीच्या विकासातील एक प्रमुख अडचण आहे.

3. कर्ज आणि व्याज: शेतकऱ्यांना कर्ज आणि व्याजाचा बोजा हाताळणे अवघड जाते. यामुळे त्यांची आर्थिक स्थिती वाईट होते आणि ते कर्जच्या विळख्यात अडकतात.

4. बाजारपेठेतील अस्थिरता: शेतमालाच्या किमती बाजारपेठेतील मागणीनुसार बदलत असतात. यामुळे शेतकऱ्यांना योग्य भाव मिळणे कठीण होते.

5. नैसर्गिक आपत्ती: पूर, दुष्काळ, वादळे आणि रोग यांसारख्या नैसर्गिक आपत्तीमुळे शेतीचे नुकसान होते आणि शेतकऱ्यांचे नुकसान होते.

6. शिक्षण आणि प्रशिक्षणाचा अभाव: अनेक शेतकऱ्यांकडे शिक्षण आणि प्रशिक्षणाचा अभाव असल्यामुळे ते आधुनिक शेती तंत्रज्ञान आणि पद्धतींचा वापर करू शकत नाहीत.

7. सरकारी धोरणांचा अभाव: शेतकऱ्यांना मदत करण्यासाठी आणि शेतीच्या विकासासाठी योग्य सरकारी धोरणांचा अभाव आहे.

8. मजुरांची कमतरता: शेतीसाठी मजुरांची कमतरता ही एक मोठी समस्या आहे.

9. तंत्रज्ञानाचा अभाव: अनेक शेतकऱ्यांना आधुनिक शेती तंत्रज्ञान आणि यंत्रसामग्रीचा वापर करणे अवघड जाते.

10. हवामान बदल: हवामान बदलामुळे शेतीवर नकारात्मक परिणाम होत आहे.

उपाययोजना:

लहान आणि तुकडेबंदी जमिनींचे एकत्रीकरण

पाण्याचा काटकसरीने वापर

कर्जमाफी आणि व्याजदर कमी करणे

बाजारपेठेतील अस्थिरता कमी करणे

नैसर्गिक आपत्तींपासून बचाव करण्याचे उपाययोजना

शेतकऱ्यांसाठी शिक्षण आणि प्रशिक्षणाची सुविधा उपलब्ध करून देणे

शेतकऱ्यांना मदत करणारी आणि शेतीच्या विकासासाठी योग्य सरकारी धोरणे तयार करणे

मजुरांची कमतरता दूर करण्यासाठी उपाययोजना

तंत्रज्ञानाचा वापर वाढवणे

हवामान बदलाच्या परिणामांपासून बचाव करण्याचे उपाययोजना

या अडचणींवर मात करण्यासाठी आणि शेतीचा विकास करण्यासाठी सरकार, शेतकरी आणि इतर संस्थांनी एकत्रित प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.