निवडणूक आयोग ही एक स्वायत्त आणि घटनात्मक संस्था आहे. ह्या संस्थेची स्थापना २५ जानेवारी १९५० रोजी झाली. भारतीय संविधानाच्या अनुच्छेद ३२४ मध्ये निवडणूक आयोगाची तरतूद आहे.

निवडणूक आयोग भारतातील निवडणुकांचे व्यवस्थापन करतो. यात खालील निवडणुकांचा समावेश होतो:

• राष्ट्रपती
• उपराष्ट्रपती
• संसद ( लोकसभा आणि राज्यसभा)
• राज्य विधानमंडळे (विधानसभा आणि विधानपरिषद)

निवडणूक आयुक्तांची रचना

निवडणूक आयोगात एक मुख्य निवडणूक आयुक्त आणि दोन निवडणूक आयुक्त असतात. त्यांची नेमणूक राष्ट्रपती करतात.

कार्यकाळ

निवडणूक आयुक्त यांचा कार्यकाळ ६ वर्षे किंवा वयाची ६५ वर्षे पूर्ण होईपर्यंत असतो, यापैकी जे आधी घडेल ते ग्राह्य धरले जाते.

निवडणूक आयुक्तांची भूमिका आणि कार्ये

निवडणूक आयोगाची भूमिका खालीलप्रमाणे:

• निवडणुकांचे आयोजन आणि व्यवस्थापन करणे.
• मतदार याद्या तयार करणे आणि अद्ययावत करणे.
• निवडणूक प्रक्रियांचे संचालन करणे.
• राजकीय पक्षांना मान्यता देणे.
• निवडणूक खर्चावर नियंत्रण ठेवणे.