प्राथमिक बाजार (Primary Market) आणि दुय्यम बाजार (Secondary Market) हे भाग (Shares) खरेदी-विक्रीसाठी दोन महत्त्वाचे भाग आहेत. कंपन्या आणि गुंतवणूकदार या दोन्हीसाठी या बाजारांचे महत्त्व वेगळे आहे.
प्राथमिक बाजार (Primary Market):

• जेव्हा एखादी कंपनी प्रथमच आपले भाग जनतेला विक्रीसाठी काढते, तेव्हा ती प्राथमिक बाजारात जाते. यालाInitial Public Offering (IPO) म्हणतात.
• कंपनीला भांडवल उभारण्याची गरज असते, त्यामुळे ती आपले भाग प्राथमिक बाजारात विकते. या विक्रीतून मिळणारा पैसा कंपनीच्या विकासासाठी वापरला जातो.
• गुंतवणूकदार थेट कंपनीकडून भाग खरेदी करतात.

दुय्यम बाजार (Secondary Market):

• दुय्यम बाजार म्हणजे तो बाजार, जिथे प्राथमिक बाजारात खरेदी केलेले भाग गुंतवणूकदार एकमेकांमध्ये खरेदी-विक्री करतात.
• यात समभाग (Shares) खरेदी-विक्री करण्यासाठी स्टॉक एक्सचेंज (Stock Exchange) जसे की BSE (Bombay Stock Exchange) आणि NSE (National Stock Exchange) यांचा समावेश होतो.
• गुंतवणूकदार भागधारकांकडून भाग खरेदी करतात, त्यामुळे कंपनीला थेट कोणताही निधी मिळत नाही.

फरक काय आहे?

मुद्दा	प्राथमिक बाजार	दुय्यम बाजार
उद्देश	कंपनीसाठी भांडवल उभारणे	existing गुंतवणूकदारांना तरलता (liquidity) प्रदान करणे
व्यवहार	कंपनी आणि गुंतवणूकदार यांच्यात थेट व्यवहार	गुंतवणूकदारांमध्ये व्यवहार
किंमत	कंपनीद्वारे निश्चित केली जाते	मागणी आणि पुरवठ्यानुसार ठरते

उदाहरण: समजा, 'एक्स वाय झेड' (XYZ) कंपनीला आपला व्यवसाय वाढवण्यासाठी पैशांची गरज आहे. त्यामुळे ती IPO (Initial Public Offering) आणते आणि प्राथमिक बाजारात आपले शेअर्स जारी करते. जर तुम्ही IPO मध्ये शेअर्स खरेदी केले, तर तुम्ही ते शेअर्स थेट कंपनीकडून खरेदी केले. त्यानंतर, जर तुम्हाला ते शेअर्स विकायचे असतील, तर तुम्ही ते दुय्यम बाजारात (BSE किंवा NSE) विकू शकता. तिथे इतर गुंतवणूकदार ते शेअर्स खरेदी करू शकतात. अधिक माहितीसाठी तुम्ही खालील वेबसाइट्सला भेट देऊ शकता:

• Investopedia:Primary Market
• तसेच Secondary Market