ब्रिटीशसत्तेला आव्हाना नाटककार- कृष्णाजी प्रभाकर खाडिलकरआज २६ ऑगस्ट. मराठी संगीत रंगला दिन आपल्या भरजरी नाटकांच्या अलंकारांनी सजवणारे नाट्याचार्य कृष्णाजी प्रभाकर खाडिलकर 

आज २६ ऑगस्ट. मराठी संगीत रंगला दिन आपल्या भरजरी नाटकांच्या अलंकारांनी सजवणारे नाट्याचार्य कृष्णाजी प्रभाकर खाडिलकर आजची आठवण. त्यांच्या मराठी रंगाचा कार्याचा परिचय घेऊन अगत्याचं ठरेल.

१८७२ साल खाडीलकरांचा जन्म सांगली साथ. असंसम जातं की वयाच्या १५व्या वर्षी त्यांनी कादंबरी लेखन लिहिलं. आणि १६ व्या वर्षे नाटके लिहिली. डेक्कन कॉलेजमधून त्यांनी तत्वज्ञान विषयात बी.ए.ची पदवी. मात्र तत्वज्ञान विषय असूनही त्यांनी संस्कृत आणि इंग्रजी नाटकांचा अभ्यास केला.

खाडीलकर संघर्ष टिळकांच्या विचारांचा विलक्षण पगडा होता. त्यांनी टिळक वृत्तपत्रीय कामात स्वत:ला झोकून दिले. 'केसरी धुरा त्यांनी काही 'लोकमान्य' या वृत्तपत्राचे संपादन त्यांनी काही केले. पण टिळकांच्या मृत्यूनंतर ते गांधी विचार जोडले गेले. आजचा अग्रलेखांचा बादश म्हणवला गेला 'नवाकाळ' वृत्तपत्राची मुहुर्तमेढ त्यांनी रोवली.

वर्तमानपत्रातील या संस्मरणीय मूळसह मराठी रंगावरील त्यांचे योगदानही मोलाचे आहे. 'सवाई माधवराचा सल्लागार' या त्यांच्या नाटकाने सर्वांचे लक्ष वेधून घेतले. आधिक किचकवध मानापमान, स्वयंवर, भाऊबंदकी, विद्याहरण, द्रौपदी, सवतीमत्सर, सत्वपरिक्षा अशा अनेकविध नाटकांनी मराठी अक्षरशः गाजवली.

या नाटक 'किचकवध' नाटकाचा विशेष उल्लेख. खाडिलकरांनी नाट्यलेखनात पुराणिक कथांची गुंफण केली असली तरी त्यांच्यातील हाडाचा संपादक होता. किचकवध नाटकात किचक हे खलपात्राचे चित्रण त्यांनी पारतंत्र्य काळातील इंग्रज व्हॉईसरॉय लॉर्ड करझनला ‍‍‍‍‍‍‍‍ ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍. ब्रिटीशांच्या जुलमीचं वर्णन किचकाच्या वर्तनातून खाडिलकारांनी केले. आणि या जुलमी सत्ताशाला उलथवून टाकणे कसे आवश्यक आहे याचे वर्णन ते द्रौम आणि पद संवाद साधत आहे. हे नाटक पाहणे म्हणजे एक अनुभव.

हे नाटकनाशः ब्रिटीश अक्षरे असे धगधगवत. द्रौपद संवाद संवादामध्ये ती विद्रोही भावना चेतवली जाई. मराठी जाण-या काही ब्रिटीशनी हे नाटक पाहिल्यावर आशय आला आणि १९१० नंतर त्यांच्या साला नाटकावर बंदी आली.