आज विजेशिवाय जगाची कल्पना करन अशक्य आहे. मोबाईल फोन, कॉम्प्युटर, फ्रिज, टिव्ही सगळ्या गोष्टी विजेवर चालणाऱ्या आहेत. मोठ मोठ्या कंपन्यांमध्ये तर सर्व कामकाज विजेवर चालत.

पाच मिनिट वीज गेली तर आपण त्रागा करतो. मुंबई सारख्या शहरात तासभर वीज गेली तर त्याची हेडलाईन बनते त्यामुळे वीज किती आवश्यक आहे हे तुम्ही चांगले जाणून आहात .

मूळ उत्तराकडे वळूयात…

आपल्याला वाटत असेल की विजेचा शोध हा फक्त 200–250 वर्षांपूर्वी लागला असेल तर ते साफ चुकीचे आहे.

1930 मध्ये काही संशोधकांना उत्खननात रोमन काळातील काही बॅटरी सापडल्या. तसेच इराक मधील बगदाद जवळ खुजुत, राबू ह्या ठिकाणी केलेल्या आरकिओलोजिक सर्वे मध्ये सुद्धा पुरातन काळातील काही बॅटरी सापडल्या . ह्या बॅटरी सिरॅमिक पॉट, कॉपर ट्युब, आणि लोखंडी रॉड पासून बनल्या आहेत. ह्यावरून असे दिसून येते की फार पूर्वीपासून इलेक्ट्रिसिटी अस्तित्वात होती.

इस. पूर्व 1600 मध्ये ग्रीक संशोधक आणि गणित तज्ञ थेसला ह्याला असे आढळून आले होते की अंबरच्या छोट्या छोट्या तुकड्यावर वूल किंवा फर घासून फिरवले असता एक प्रकारचे आकर्षण तयार होत जस की चुंबक. परंतु त्याला हि गोष्ट पूर्णपणे मांडता आली नाही.

पुढे 16 व्या शतकात 'विल्यम गिल्बर्ट' ह्यांनी ह्या गोष्टीवरून परदा दूर केला आणि स्टॅटिक इलेक्ट्रिक चार्ज चा शोध जगाला मिळाला.

इस. 1772 मध्ये 'बेंजामिन फ्रँकलिन' हे इलेक्ट्रिसिटीच्या शोधावर काम करत होते. इलेक्ट्रिसिटी चा स्त्रोतासाठी त्यांनी पतंगाचा प्रयोग केला.

फ्रँकलिन ह्यांनी आकाशात विजेचा लखलखाट चालू असताना एक पतंग उडवला . ह्या पतंगाच्या दोरीला एक धातूची चावी अडकवली होती. ह्या शिवाय पतंगाला एक कॉपर वायर देखील लावली होती. वीज पडल्यानंतर करंट पतंगाच्या दोरीमार्फत चावी पर्यंत आला आणि फ्रँकलिन ह्यांना विजेचा झटका बसला. ह्यातून त्यांना इलेक्ट्रिसिटीचा एक स्त्रोत मिळाला.

इस. 1800 मध्ये इटालियन भौतिकशास्त्रज्ञ 'अलेसांन्ड्रो व्होल्टा' ने रासायनिक प्रक्रिया करून इलेक्ट्रिसिटी चा शोध लावला. धन आणि ऋण कनेक्टर वापरून त्याने बॅटरी बनवली. ह्याच संशोधकाच्या नावावरून व्होल्टेज चे SI युनिट Volt V आहे.

पुढे 1821 मध्ये 'मायकेल फॅरेडे' ने कॉपर वायर आणि चुंबकाच्या मदतीने असा प्रयोग केला ज्याद्वारे कंटिन्युअस इलेक्ट्रिसिटी उत्पन्न करण्याचा एक मार्ग मिळाला.

ह्या प्रयोगात फॅरेडे ह्यांनी कॉपर कॉइल मधून चुंबक पास केला आणि इलेक्ट्रिसिटी चा नवीन शोध लागला. ह्या शोधामुळे बॅटरी वर निर्भर राहण्याची गरज नव्हती.

पुढे ह्याच शोधाचा उपयोग करून अमेरिकन शास्त्रज्ञ थॉमस अल्वा एडिसन ने बल्ब चा शोध लावला. पुढे एडिसन आणि ब्रिटिश शास्त्रज्ञ जोसेफ स्वान ह्यांनी फिलामेंट बल्ब तयार करणारी कंपनी स्थापन केली. 1882 मध्ये न्यूयॉर्क मध्ये DC करंट आणि बल्ब घेऊन पहिला विजेचा दिवा अमेरिकेच्या रस्त्यावर लावला गेला.

DC करंट चे काही तोटे होते. जसे की -

DC करंट तितका सुरक्षित नव्हता. DC करंट मुळे घरात छोटे मोठे स्फोट व्हायचे.

DC करंट दूरपर्यंत पोचवणे शक्य नव्हते.

पुढे महान शात्रज्ञ ' निकोला टेस्ला' ह्यांनी AC करंट चा शोध लावला .हा करंट हनिरहित तसेच दूरवर पोहोचवता येत होता. त्यांच्या AC करंटच्या शोधामुळे आज घराघरात वीज पोहचविणे शक्य झाले.

लाइटचा शोध एका व्यक्तीने नाही लावला, तर अनेक शास्त्रज्ञांच्या योगदानातून लागला आहे.

थॉमस एडिसन यांनी 1879 मध्ये पहिला व्यावसायिकरित्या यशस्वी लाइट बल्ब बनवला.

त्यांच्या आधी अनेक शास्त्रज्ञांनी लाइट बल्बवर काम केले होते, पण एडिसनचा बल्ब जास्त वेळ टिकणारा आणि स्वस्त होता.

त्यामुळे एडिसनला लाइट बल्बचा शोध लावणारा मानले जाते.

इतर शास्त्रज्ञांची नावे:

• हम्फ्री डेव्ही
• वॉरेन डे ला रु
• जोसेफ स्वान