भौतिकशास्त्र

दहिवदनावरून (Curd) भौतिकशास्त्रातील काही संकल्पना स्पष्ट करता येतात. खाली काही उदाहरणे दिली आहेत:

1. विघटन (Diffusion): दह्यामध्ये प्रथिने, कर्बोदके आणि चरबीचे कण असतात. जेव्हा दही पाण्यात मिसळले जाते, तेव्हा हे कण पाण्यात विखुरतात. हा विघटनाचा (Diffusion) एक प्रकार आहे.
2. स्निग्धता (Viscosity): दह्याची स्निग्धता पाण्यापेक्षा जास्त असते. याचा अर्थ दही हळू हळू वाहते. स्निग्धता हे द्रव्याच्या अंतर्गत घर्षणाचे माप आहे.
3. उष्मा चालकता (Thermal Conductivity): दह्याची उष्मा चालकता पाण्यापेक्षा कमी असते. त्यामुळे दही थंड राहण्यास मदत करते.
4. कोलॉइड (Colloid): दही हे कोलॉइड आहे. कोलॉइड म्हणजे दोन पदार्थ एकमेकांत मिसळलेले असतात, पण ते पूर्णपणे एकजीव नसतात. दह्यामध्ये प्रथिने आणि चरबीचे कण पाण्यात विखुरलेले असतात.
5. जैवरासायनिक अभिक्रिया (Biochemical Reactions): दह्यामध्ये जिवाणू (bacteria) असतात, जे लैक्टोजचे रूपांतर लैक्टिक ऍसिडमध्ये करतात. या प्रक्रियेमुळे दह्याला आंबट चव येते. ही एक जैवरासायनिक अभिक्रिया आहे.

हे काही भौतिकशास्त्रातील आणि रसायनशास्त्रातील उदाहरणे आहेत, जी दहिवदनाच्या साहाय्याने स्पष्ट करता येतात.

भौतिकशास्त्राच्या अभ्यासकक्षेतील विषयांशी संबंधित काही दृश्ये

पुरातन असणारी ही ज्ञानशाखा खगोलशास्त्राच्या त्यातील समावेशामुळे कदाचित सर्वात प्राचीन ठरते. भौतिकशास्त्राचे मानवी प्रगती (विशेषतः गेल्या दोन शतकांमधील) वृद्धिंगत करण्यामागील योगदान वादातीत व एकमेवाद्वितीय आहे. भौतिकशास्त्र हा एक विज्ञानाचा प्रकार आहे. 

सुमारे दोन सहस्र वर्षे भौतिकशास्त्र हे रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र व गणित अशा इतर शास्त्रशाखांच्या बरोबरीने तत्त्वज्ञानाचा भाग समजले जात असे. परंतु सोळाव्या शतकात प्रारंभ झालेल्या वैज्ञानिक क्रांतीमुळे या सर्व शाखांना समर्पकपणे त्यांच्या हक्काचे स्वतंत्र अस्तित्व मिळाले. भौतिकशास्त्र तरीही इतर शास्त्रशाखांच्या कक्षांमध्ये आपले कार्यक्षेत्र विस्तारित करते, उदाहरणार्थ जीवभौतिकशास्त्र (इंग्रजी: biophysics) किंवा पुंजरसायनशास्त्र (इंग्रजी: quantum chemistry). अशा आंतरशाखीय संशोधनक्षेत्रांमुळे सर्वच शास्त्रशाखांच्या कक्षा आता ठळक न राहता विरळ झाल्या आहेत. भौतिकशास्त्रातील नवीन संकल्पना बरेचदा इतर शास्त्रशाखांमधील मूलभूत तत्त्वे समजण्यास मदत करतात.

मूलभूत संकल्पनांवर आधारित असणार्‍या नवीन तंत्रशाखा वाढवण्यास भौतिकशास्त्राचे मोठे योगदान आहे. विद्युतचुंबकीय क्षेत्राच्या अभ्यासातूनच पुढे दूरचित्रवाणी, घरगुती वापराची विद्युत उपकरणे, संगणक, भ्रमणध्वनी (मोबाईल फोन) या तंत्रशाखा विकसित झाल्या व मानवी जीवन अक्षरशः नाट्यमयरीत्या उजळून निघाले. उष्मागतिकीप्रगत होण्याने औद्योगिक क्रांतीचा पाया रचला गेला. यामिकी व गतिशास्त्र (इंग्रजी: mechanics and dynamics) यातील प्रश्न सोडविण्याच्या प्रयत्‍नांमुळे उपयोजित गणित व कलन यांचा विकास प्रेरित झाला.

मृदा निर्मितीच्या प्रक्रियेत भौतिक आणि रासायनिक घटकांचे महत्त्व खालीलप्रमाणे आहे:
भौतिक घटक:

• तापमान:
  • तापमानामुळे खनिजांचे विघटन आणि अपघटन होते.
  • उदाहरण: जास्त तापमानामुळे वाळू आणि मातीचे कण तयार होतात.
• पाऊस:
  • पावसामुळे खनिजांचे रासायनिक विघटन होते आणि पोषक तत्वे जमिनीत मिसळतात.
  • उदाहरण: जास्त पावसामुळे चुनखडीच्या प्रदेशात खनिजे विरघळतात.
• वारा:
  • वाऱ्यामुळे जमिनीची धूप होते आणि मातीचे कण एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी जातात.
  • उदाहरण: वाऱ्यामुळे वाळवंटी प्रदेशात मातीची धूप होते.
• सजीव:
  • सजीवांमुळे जमिनीतील सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन होते आणि पोषक तत्वे जमिनीत मिसळतात.
  • उदाहरण: गांडुळांमुळे जमिनीची सुपीकता वाढते.

रासायनिक घटक:

• ऑक्सिजन:
  • ऑक्सिजनमुळे खनिजांचे ऑक्सिडेशन होते आणि जमिनीचा रंग बदलतो.
  • उदाहरण: लोखंडाच्या खनिजांचे ऑक्सिडेशन होऊन जमिनीला लाल रंग येतो.
• कार्बन डायऑक्साइड:
  • कार्बन डायऑक्साइडमुळे खनिजांचे कार्बोनेशन होते आणि जमिनीची आम्लता वाढते.
  • उदाहरण: चुनखडीच्या प्रदेशात कार्बन डायऑक्साइडमुळे खनिजे विरघळतात.
• आम्ल:
  • आम्लामुळे खनिजांचे विघटन होते आणि पोषक तत्वे जमिनीत मिसळतात.
  • उदाहरण: ऍसिड rainमुळे जमिनीतील खनिजे विरघळतात.

हे घटक एकत्रितपणे कार्य करून मृदा निर्मितीच्या प्रक्रियेला गती देतात आणि जमिनीची सुपीकता वाढवतात.

संदर्भ:
Wisconsin University Extension

जर एखादे वाहन स्थिर असेल, व ते आपल्याला गतिमान करायचे असेल, तर आपल्याला बल लावावे लागेल. किंवा एखादे वाहन गतिमान असेल, व आपल्याला ते स्थिर करायचे असेल, तरीही ब्रेकच्या रूपात आपल्याला बल लावावे लागेल. वस्तू त्यांची दिशा बदलण्यालाही विरोध करतात. त्या वाहनाने अवस्था बदलण्यात विरोध केला नसता, तर बल न लावताच आपण त्याला स्थिर अथवा गतिमान करू शकलो असतो.

अशा प्रकारे तीन प्रकारची जडत्वे असू शकतात. स्थिर स्थितीतील जडत्व, गतिमान स्थितीतील जडत्व आणि दिशेसंदर्भातील जडत्व.

वस्तूचे वस्तुमान जितके जास्त तितके जडत्व जास्त.