रचना
0
Answer link
अनंत फंदी यांच्या फटका रचना प्रकाराचे वेगळेपण:
- विषयांची विविधता: अनंत फंदींच्या फटक्यांमध्ये त्यांनी विविध विषयांना स्पर्श केला. त्यामध्ये पौराणिक कथा, सामाजिक समस्या, नीती, आणि historical घटनांचा समावेश होता. त्यामुळे त्यांचे फटके तत्कालीन समाजाचे प्रतिबिंब दर्शवतात.
- भाषाशैली: त्यांची भाषाशैली सोपी आणि लोकांना समजायला सोपी होती. त्यांनी क्लिष्ट शब्द टाळले आणि रोजच्या वापरातील शब्दांचा अधिक उपयोग केला. त्यामुळे त्यांचे फटके सामान्य माणसांपर्यंत पोहोचले.
- उपदेशात्मकता: फंदींच्या फटक्यांमध्ये उपदेश आणि नैतिकतेचे विचार आढळतात. त्यांनी लोकांना चांगले आचरण करण्याची शिकवण दिली.
- Historical महत्त्व: त्यांचे फटके historical दृष्टीने महत्त्वाचे आहेत, कारण ते त्या काळातील सामाजिक आणि राजकीय परिस्थितीवर प्रकाश टाकतात.
टीप: अधिक माहितीसाठी आपण मराठी साहित्य आणि historical पुस्तके वाचू शकता.
0
Answer link
कवी अनिल यांनी मराठी साहित्यात 'दशपदी' नावाचा एक नवीन रचना प्रकार विकसित केला. या रचनेत दहा ओळींचे एक पद असते.
दशपदीची वैशिष्ट्ये:
- दशपदीमध्ये एकूण १० ओळी असतात.
- या रचनेत गेयता आणि लयबद्धता आवश्यक आहे.
- कवी अनिल यांनी या प्रकारात विविध विषयांवर लेखन केले.
- 'दशपदी' हा रचना प्रकार भावनात्मक आणि विचारप्रवण असतो.
उदाहरण:
कवी अनिल यांच्या 'फुलora' संग्रहातील एक दशपदी:
"वारा गाई गुणगुण, रान सारे नाचे unrestrained. पक्षी आनंदे गाती, जणू स्वर्गातून आले स्वर्गात. फुलांचे रंग कसे, जसे इंद्रधनुष्याचे सारे रंग. नदी हळू बोले, जणू रहस्य सांगे जगाला. सूर्यकिरणे सोनेरी, प्रकाश भरती जीवनात."
दशपदी हे कवी अनिल यांचे मराठी साहित्याला एक महत्त्वपूर्ण योगदान आहे.
संदर्भ:
- मराठी साहित्य - विकिपीडिया: मराठी साहित्य
0
Answer link
इकोसिस्टीमची रचना आणि कार्य
इकोसिस्टीम म्हणजे ज्या परिसरात सजीव आणि निर्जीव घटक एकमेकांशी परस्परसंवाद साधून एक संतुलित पर्यावरण तयार करतात, त्याला इकोसिस्टीम किंवा पर्यावरणीय तंत्र म्हणतात.
---
१) इकोसिस्टीमची रचना
इकोसिस्टीम मुख्यतः दोन घटकांमध्ये विभागली जाते:
(A) जैविक घटक
हे घटक सजीवांशी संबंधित असतात आणि पुढील तीन प्रकारांमध्ये विभागले जातात:
1. उत्पादक
हे घटक आपले अन्न स्वतः तयार करतात.
हरित वनस्पती आणि शैवाळयांचा समावेश होतो.
ते प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेद्वारे ऊर्जा निर्माण करतात.
2. उपभोक्ता
हे सजीव स्वतः अन्न तयार करू शकत नाहीत.
ते उत्पादकांवर किंवा इतर सजीवांवर अवलंबून असतात.
याचे तीन प्रकार आहेत:
प्रथम स्तर उपभोक्ता शाकाहारी प्राणी (उदा. हरीण, ससा).
द्वितीय स्तर उपभोक्ता मांसाहारी प्राणी (उदा. कोल्हा, बेडूक).
तृतीय स्तर उपभोक्ता उच्च स्तरीय मांसाहारी (उदा. वाघ, गरुड).
3. अपघटक
मृत सजीवांचे विघटन करून मातीमध्ये पोषणद्रव्ये मिसळणारे घटक.
उदा. बुरशी , जिवाणू गांडूळ.
(B) अजैविक घटक
हे निर्जीव घटक असून इकोसिस्टीमच्या संतुलनासाठी आवश्यक असतात.
सूर्यप्रकाश – प्रकाशसंश्लेषणासाठी आवश्यक.
हवा – ऑक्सिजन, कार्बन डायऑक्साइड यांसाठी.
पाणी – सर्व सजीवांसाठी अत्यावश्यक.
माती – वनस्पतींसाठी आवश्यक पोषणद्रव्ये पुरवते.
तापमान आणि हवामान – सजीवांच्या जीवनचक्रावर प्रभाव टाकते.
---
२) इकोसिस्टीमचे कार्य
इकोसिस्टीम विविध प्रक्रियांद्वारे कार्यरत राहते.
(A) ऊर्जा प्रवाह
सूर्यप्रकाश हा सर्व ऊर्जेचा प्राथमिक स्रोत आहे.
उत्पादक (वनस्पती) प्रकाशसंश्लेषणाद्वारे ऊर्जेचे रूपांतर करतात.
उपभोक्ता उत्पादकांवर अवलंबून असतात.
ऊर्जा एका ट्रॉफिक स्तरावरून दुसऱ्यावर जाते, परंतु प्रत्येक टप्प्यावर ऊर्जा कमी होते.
(B) पोषण साखळी आणि पोषण जाळे
पोषण साखळी: एका सजीवापासून दुसऱ्या सजीवापर्यंत अन्न आणि ऊर्जा कशी जाते ते दर्शवते.
उदा. गवत → ससा → कोल्हा → वाघ.
पोषण जाळे: अनेक पोषण साखळ्या मिळून तयार होते.
(C) पदार्थांचे चक्रण
कार्बन सायकल: वनस्पती कार्बन डायऑक्साइड घेतात आणि प्राण्यांच्या श्वसनाद्वारे ती पुन्हा वातावरणात परत जाते.
नायट्रोजन सायकल: नायट्रोजन स्थिरीकरणाद्वारे मातीमध्ये उपलब्ध करून दिला जातो.
पाणी चक्र: पाणी बाष्पीभवन, संघनन, पर्जन्यवृष्टी आणि गळतीद्वारे परत वातावरणात जाते.
(D) इकोसिस्टीमची संतुलन प्रक्रिया
जैविक आणि अजैविक घटक परस्परसंवाद साधून संतुलन राखतात.
प्रदूषण, जंगलतोड आणि हवामान बदल यामुळे इकोसिस्टीम धोक्यात येऊ शकते.
---
इकोसिस्टीम ही एक गुंतागुंतीची पण संतुलित प्रक्रिया आहे, जिथे सजीव आणि निर्जीव घटक परस्परावलंबनाने कार्य करतात. मानवाने या नैसर्गिक प्रणालीचे संरक्षण करणे आवश्यक आहे, कारण त्यावरच पृथ्वीवरील संपूर्ण जीवन अवलंबून आहे.
1
Answer link
बलुतेदारी व्यवस्थेची रचना
बलुतेदारी ही प्राचीन भारतीय ग्रामीण अर्थव्यवस्थेची एक महत्त्वाची सामाजिक व आर्थिक व्यवस्था होती. ती मुख्यतः महाराष्ट्रातील गावकुसातील जीवनाला आधार देणारी होती. बलुतेदारी व्यवस्थेमध्ये गावातील शेतकऱ्यांना आणि विविध सेवा पुरवणाऱ्या लोकांना एकत्र आणून परस्परावलंबित्वावर आधारित व्यवस्था होती.
बलुतेदारी व्यवस्थेची रचना:
1. 12 बलुते (गावातील सेवा पुरवणारे समुदाय):
बलुतेदारी व्यवस्थेत 12 बलुते (व्यवसाय गट) होते, ज्यामध्ये प्रत्येक गटाचा गावाच्या अर्थव्यवस्थेत महत्त्वाचा वाटा होता. हे 12 बलुते पुढीलप्रमाणे आहेत:
सुतार: लाकडी वस्तू तयार करणारा.
लोहार: लोखंडी वस्तू तयार करणारा.
कुंभार: मातीची भांडी तयार करणारा.
चांभार: चामड्याच्या वस्तू तयार करणारा.
नाईक (न्हावी): दाढी व केस कापणारा.
भाट (वडार): दगडी बांधकाम करणारा.
गुरव: देवस्थानांच्या पूजा करणारा.
पानसरे: पानांची विक्री करणारा.
कोळी: मच्छीमार व विणकाम करणारा.
धोबी: कपडे धुणारा.
माळी: फुले, फळे आणि भाज्या पुरवणारा.
शिंपी: कपडे शिवणारा.
2. 25 अलुते (पूरक सेवा करणारे समुदाय):
12 बलुत्यांखेरीज गावातील गरजा पूर्ण करणाऱ्या इतर 25 सेवा गटांना "अलुते" म्हटले जात असे. यात वादक, मेकअप करणारे, शिकारी, मेंढपाळ, भिक्षुक इत्यादी गट समाविष्ट होते.
3. गावाच्या प्रमुख शेतकऱ्यांची जबाबदारी:
बलुतेदारीत शेतकरी हे केंद्रबिंदू होते. ते बलुतेदारांना अन्न, धान्य, वस्त्र किंवा शेतीसाठी आवश्यक वस्तू देत असत.
4. परस्परावलंबित्व:
बलुतेदारी व्यवस्थेमध्ये सर्व समुदाय एकमेकांवर अवलंबून होते. प्रत्येकाने आपल्या व्यवसायातून गावातील इतरांना सेवा द्यावी, असे संकेत होते.
5. शेतकरी व बलुतेदार यांचा संबंध:
बलुतेदारांना त्यांच्या सेवांच्या बदल्यात शेतकरी दरवर्षी ठरावीक धान्य किंवा माल देत असत. यालाच "बलुतं" म्हणत.
6. ग्रामव्यवस्थेतील महत्त्व:
बलुतेदारी व्यवस्थेमुळे गावातील सर्व लोकांना रोजगार मिळत असे आणि गावकुसातील जीवन सुस्थितीत राहात असे.
बलुतेदारी व्यवस्थेचा महत्त्वाचा हेतू:
बलुतेदारी व्यवस्थेमुळे ग्रामजीवन सुसंघटित होते, आणि लोकांमध्ये आर्थिक व सामाजिक एकात्मता टिकून राहत होती. तथापि, ही व्यवस्था नंतर अस्पृश्यता व सामाजिक विषमतेमुळे विवादास्पद ठरली.
टीप: आधुनिक काळात बलुतेदारी व्यवस्था इतिहासजमा झाली असली तरी ती ग्रामीण भारताच्या समाजशास्त्रीय रचनेचा एक महत्त्वाचा भाग होती.
0
Answer link
भारतीय संसदेत खालील तीन घटकांचा समावेश होतो:
- राष्ट्रपती: हे भारताचे राष्ट्रप्रमुख असतात आणि संसदेचा अविभाज्य भाग असतात. राष्ट्रपती संसदेच्या दोन्ही सभागृहांनी मंजूर केलेल्या विधेयकांवर सही करतात, त्यानंतरच ते कायद्यात रूपांतरित होतात.
- लोकसभा: हे संसदेचे कनिष्ठ सभागृह आहे, जे थेट जनतेतून निवडलेल्या सदस्यांद्वारे बनलेले आहे. लोकसभेची सदस्य संख्या ५४३ आहे.
- राज्यसभा: हे संसदेचे वरिष्ठ सभागृह आहे, जे राज्यांचे आणि केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व करते. राज्यसभेची सदस्य संख्या २४५ आहे, ज्यापैकी १२ सदस्य राष्ट्रपतींद्वारे नामनिर्देशित केले जातात.
0
Answer link
परिसंस्थेची रचना खालीलप्रमाणे असते:
- अजैविक घटक (Abiotic Components): परिसंस्थेतील निर्जीव घटक, जसे की हवा, पाणी, जमीन, तापमान, प्रकाश आणि खनिजे.
- जैविक घटक (Biotic Components): परिसंस्थेतील सजीव घटक, जे खालीलप्रमाणे विभागले जातात:
- उत्पादक (Producers): वनस्पती, जे प्रकाश संश्लेषण (photosynthesis)Through light synthesysdwaraanna तयार करतात.
- भक्षक (Consumers): जे उत्पादकांवर अवलंबून असतात. यात प्राथमिक भक्षक (शाकाहारी प्राणी), दुय्यम भक्षक (मांसाहारी प्राणी) आणि तृतीयक भक्षक (मांसाहारी प्राण्यांना खाणारे प्राणी) यांचा समावेश होतो.
- विघटक (Decomposers): सूक्ष्मजीव, जे मृत जैविक घटकांचे विघटन करतात आणि पोषक तत्वे जमिनीत परत पाठवतात.
- ऊर्जा प्रवाह (Energy Flow): परिसंस्थेतील ऊर्जा एका घटकातून दुसऱ्या घटकात कशी जाते, हे ऊर्जा प्रवाहातून स्पष्ट होते. ऊर्जा उत्पादकांकडून भक्षकांकडे आणि नंतर विघटकांकडे जाते.
- पोषक चक्र (Nutrient Cycle): परिसंस्थेतील पोषक तत्वे ( nutrients) एका घटकातून दुसऱ्या घटकात फिरतात. जसे की कार्बन चक्र, नायट्रोजन चक्र आणि फॉस्फरस चक्र.
हे सर्व घटक एकत्रितपणे परिसंस्थेची रचना बनवतात आणि तिचे कार्य सुरळीत ठेवतात.