2 उत्तरे
2
answers
सर्व शिक्षा अभियानाची वैशिष्ट्ये काय आहेत?
0
Answer link
सर्व शिक्षा अभियानाची (SSA) काही महत्त्वाची वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:
- सार्वत्रिक प्रवेश:
सहा ते चौदा वर्षे वयोगटातील सर्व मुलांना शाळेत दाखल करणे आणि त्यांना प्राथमिक शिक्षण पूर्ण करण्याची संधी देणे हे या अभियानाचे उद्दिष्ट आहे.
- गुणवत्तापूर्ण शिक्षण:
शिक्षणाच्या गुणवत्तेवर लक्ष केंद्रित करून अभ्यासक्रम सुधारणे, शिक्षकांना प्रशिक्षण देणे आणि शिक्षण सामग्री उपलब्ध करणे यावर भर दिला जातो.
- सामाजिक न्याय:
दलित, आदिवासी आणि इतर वंचित समूहांतील मुला-मुलींना शिक्षणाची समान संधी मिळावी यासाठी प्रयत्न केले जातात.
- सहभागी व्यवस्थापन:
शिक्षण व्यवस्थापनात स्थानिक समुदाय, पालक आणि शिक्षकांचा सक्रिय सहभाग असावा यासाठी प्रोत्साहन दिले जाते.
- शून्य सहनशीलता धोरण:
कोणतेही मूल शाळेबाहेर राहू नये यासाठी ‘शून्य सहनशीलता’ धोरण अवलंबले जाते.
- शाळा सुधारणा:
शाळांमधील भौतिक सुविधा सुधारणे, अतिरिक्त वर्गखोल्या बांधणे, स्वच्छतागृहे व पिण्याच्या पाण्याची सोय करणे यावर लक्ष दिले जाते.
- शिक्षकांचे प्रशिक्षण:
शिक्षकांना नियमित प्रशिक्षण देऊन त्यांची अध्यापन कौशल्ये अद्ययावत ठेवणे.
- समुदायMobilization:
शिक्षण हक्क कायद्याबद्दल (Right to Education Act) जागरूकता निर्माण करणे आणि समुदायाला शिक्षण प्रक्रियेत सहभागी करणे.
अधिक माहितीसाठी, आपण शिक्षण मंत्रालय, भारत सरकार यांच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता: https://education.gov.in/
0
Answer link
सर्व शिक्षा अभियान (Sarva Shiksha Abhiyan - SSA) हे भारत सरकारचे एक महत्वाकांक्षी अभियान आहे, जे 6 ते 14 वर्षे वयोगटातील सर्व मुलांना मोफत व सक्तीचे प्राथमिक शिक्षण देण्यासाठी 2001 मध्ये सुरू करण्यात आले. संविधानाच्या 86व्या घटनादुरुस्तीनंतर शिक्षण हे मूलभूत हक्क म्हणून घोषित करण्यात आले आणि SSA हा त्या उद्दिष्टपूर्तीचा मुख्य कार्यक्रम ठरला.
---
सर्व शिक्षा अभियानाची वैशिष्ट्ये (Features of Sarva Shiksha Abhiyan):
1. मुफ्त व सक्तीचे शिक्षण
6 ते 14 वयोगटातील प्रत्येक मुलाला मोफत व सक्तीचे प्राथमिक शिक्षण देण्याचे उद्दिष्ट.
शिक्षणासाठी कोणतेही शुल्क किंवा आर्थिक अडथळा नको.
---
2. समावेशक शिक्षण (Inclusive Education)
विशेष गरजा असलेल्या मुलांसाठी (Divyang) शिक्षणाची व्यवस्था.
गरीब, अल्पसंख्याक, भटक्या व वंचित वर्गातील मुलांसाठी विशेष प्रयत्न.
---
3. शाळेच्या पायाभूत सुविधा सुधारणा
नवीन शाळा उभारणे, वर्गखोल्या वाढवणे, शौचालये, पिण्याचे पाणी, फर्निचर इ.
प्राथमिक व उच्च प्राथमिक शाळांमध्ये आवश्यक सुविधा पुरवणे.
---
4. शिक्षकांची भरती व प्रशिक्षण
प्रशिक्षित व पात्र शिक्षकांची भरती
विद्यमान शिक्षकांचे नियमित प्रशिक्षण व गुणवत्ता वाढवणे
---
5. स्थानिक सहभाग व नियोजन
ग्राम पंचायत, शाळा व्यवस्थापन समित्या (SMC), पालक, NGO यांच्या सहभागातून शैक्षणिक नियोजन
स्थानिक गरजांनुसार शाळांचा विकास
---
6. शैक्षणिक गुणवत्ता सुधारणा
शिक्षणपद्धतीत नावीन्य, मूल्यांकन प्रणाली सुधारणा
विद्यार्थ्यांचे समतोल व सर्वांगीण मूल्यांकन (CCE – Continuous and Comprehensive Evaluation)
---
7. लैंगिक समानता आणि मुलींचे शिक्षण
मुलींसाठी विशेष योजना (जसे की – कस्तुरबा गांधी बालिका विद्यालय)
शाळांमध्ये मुलींसाठी वेगळी शौचालय व्यवस्था
---
8. बालमजुरी व गटबाह्य मुलांसाठी प्रयत्न
शाळाबाह्य मुलांना पुन्हा मुख्य प्रवाहात आणण्यासाठी 'bridge courses'
बालमजुरी, स्थलांतरित कामगारांचे मुले यांच्यासाठी विशेष योजना
---
9. माध्यमिक शिक्षणाशी जोड (RMSA सोबत समन्वय)
प्राथमिक शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर विद्यार्थ्यांना माध्यमिक शिक्षणात नेण्यासाठी दिशादर्शन
---
10. Right to Education (RTE) कायद्याशी एकत्रिकरण
2009 पासून SSA हा RTE कायद्याच्या अंमलबजावणीसाठी मुख्य कार्यक्रम बनला
RTE चे सर्व निकष SSA अंतर्गत राबवले जातात
---
निष्कर्ष:
सर्व शिक्षा अभियान हे केवळ शिक्षणप्रदानाचे नव्हे तर गुणवत्तापूर्ण, समावेशक आणि सार्वत्रिक शिक्षणाची ग्वाही देणारे राष्ट्रीय पातळीवरील अभियान आहे. शिक्षण हक्काची प्रभावी अंमलबजावणी करण्यासाठी SSA हे मूलभूत स्तंभ ठरले आहे.