भौगोलिक घटक

भौगोलिक घटकांमध्ये हवामान, भूरचना, आणि नैसर्गिक संसाधने यांचा समावेश होतो. उष्ण, आर्द्र हवामान असलेल्या प्रदेशांमध्ये लोकसंख्या कमी असते कारण तेथे राहणे आणि शेती करणे कठीण असते. पर्वत आणि डोंगराळ प्रदेशांमध्ये देखील लोकसंख्या कमी असते कारण तेथे वाहतूक आणि दळणवळण कठीण असते. नैसर्गिक संसाधनांनी समृद्ध प्रदेशांमध्ये लोकसंख्या जास्त असते कारण तेथे राहण्यासाठी आणि आर्थिक संधी जास्त असतात.

ऐतिहासिक घटक

ऐतिहासिक घटकांमध्ये युद्धांमुळे, आजारपणामुळे, आणि स्थलांतरांमुळे झालेल्या लोकसंख्येच्या नुकसानाचा समावेश होतो. उदाहरणार्थ, दुसऱ्या महायुद्धात युरोपमध्ये मोठ्या प्रमाणात लोकसंख्या कमी झाली.

आर्थिक घटक

आर्थिक घटकांमध्ये रोजगाराच्या संधी, उत्पन्न, आणि शिक्षण यांचा समावेश होतो. उच्च उत्पन्न आणि शिक्षणाच्या संधी असलेल्या प्रदेशांमध्ये लोकसंख्या जास्त असते.

सामाजिक घटक

सामाजिक घटकांमध्ये धर्म, संस्कृती, आणि नीतिमूल्ये यांचा समावेश होतो. काही धार्मिक आणि सांस्कृतिक परंपरांमध्ये मोठ्या कुटुंबांना प्रोत्साहन दिले जाते, ज्यामुळे लोकसंख्या वाढते.

जागतिक लोकसंख्या वितरणाचे मुख्य स्वरूप

जागतिक लोकसंख्या वितरणाचे मुख्य स्वरूप खालीलप्रमाणे आहेत:

असमान वितरण: जागतिक लोकसंख्या वितरण असमान आहे. आशियामध्ये जगाच्या 60% लोकसंख्या राहते, तर ऑस्ट्रेलिया आणि ओशिनियामध्ये फक्त 0.5% लोकसंख्या राहते.

नगरीकरण: जगभरातील लोकसंख्येचे प्रमाण शहरांमध्ये वाढत आहे. 2023 मध्ये, जगातील सुमारे 56% लोकसंख्या शहरांमध्ये राहते.

लोकसंख्या वाढ: जागतिक लोकसंख्या वाढत आहे. 2023 मध्ये, जगाची लोकसंख्या सुमारे 8 अब्ज आहे.

जागतिक लोकसंख्या वितरणाचे परिणाम

जागतिक लोकसंख्या वितरणाचे अनेक परिणाम आहेत, ज्यात खालील गोष्टींचा समावेश होतो:

संसाधने आणि पर्यावरणावर दबाव: लोकसंख्या वाढल्याने संसाधने आणि पर्यावरणावर दबाव वाढतो.

विकासावर परिणाम: लोकसंख्या वितरण विकासावर परिणाम करू शकते. उदाहरणार्थ, कमी लोकसंख्या असलेल्या प्रदेशांमध्ये विकासाला चालना देणे कठीण असू शकते.

सामाजिक समस्या: लोकसंख्या वितरण सामाजिक समस्यांमध्ये योगदान देऊ शकते, जसे की दारिद्र्य, बेरोजगारी, आणि भेदभाव.

जागतिक लोकसंख्या वितरण हे एक जटिल विषय आहे ज्यावर अनेक घटकांचा परिणाम होतो. भविष्यात लोकसंख्या वितरण कसे बदलेल हे पाहणे मनोरंजक असेल.

जागतिक लोकसंख्या वितरण म्हणजे पृथ्वीतलावर लोकांची विभागणी कशा प्रकारे झाली आहे हे दर्शवणे.

लोकसंख्या वितरणावर परिणाम करणारे घटक:

• भौगोलिक घटक:climatic conditions ( हवामान ), landforms ( भूभाग ), soil ( मृदा ), availability of water ( पाण्याची उपलब्धता ).
• आर्थिक घटक:रोजगाराच्या संधी, औद्योगिकीकरण, शहरीकरण.
• सामाजिक आणि सांस्कृतिक घटक: धार्मिक स्थळे, सामाजिक रूढी आणि परंपरा, राजकीय अस्थिरता.

लोकसंख्येची घनता:

लोकसंख्येची घनता म्हणजे दर चौरस किलोमीटरमध्ये राहणाऱ्या लोकांची संख्या.

जागतिक लोकसंख्येच्या वितरणाची वैशिष्ट्ये:

• जगाच्या काही भागांमध्ये लोकसंख्या जास्त आहे, तर काही भाग विरळ लोकवस्तीचे आहेत.
• आशिया खंडात जगातील सर्वाधिक लोकसंख्या आहे.
• विकसित देशांमध्ये लोकसंख्येची वाढ कमी आहे, तर विकसनशील देशांमध्ये लोकसंख्या वाढत आहे.

उदाहरणे:

• चीन आणि भारत हे जगातील सर्वाधिक लोकसंख्या असलेले देश आहेत.
• ॲमेझॉनच्या वर्षावन प्रदेशात लोकसंख्या घनता खूप कमी आहे.

लोकसंख्या वितरणाचा अभ्यास करणे महत्त्वाचे आहे, कारण यामुळे आपल्याला लोकसंख्येच्या गरजा आणि समस्या समजून घेण्यास मदत होते.