लोकसंख्या निहाय भारतीय अर्थव्यवस्था कशावर अवलंबून आहे?
लोकसंख्या निहाय भारतीय अर्थव्यवस्था कशावर अवलंबून आहे?
लोकसंख्येनुसार भारतीय अर्थव्यवस्था अनेक घटकांवर अवलंबून आहे. त्यापैकी काही प्रमुख घटक खालीलप्रमाणे आहेत:
-
कृषी क्षेत्र:
भारताची अर्थव्यवस्था अजूनही मोठ्या प्रमाणात कृषी क्षेत्रावर अवलंबून आहे. आजही निम्म्याहून अधिक लोकसंख्या शेतीवर अवलंबून आहे. त्यामुळे, शेती उत्पादन, सिंचन सुविधा, आणि कृषी तंत्रज्ञान यांचा अर्थव्यवस्थेवर थेट परिणाम होतो.
-
सेवा क्षेत्र:
भारतीय अर्थव्यवस्थेमध्ये सेवा क्षेत्राचा वाटा खूप मोठा आहे. यामध्ये माहिती तंत्रज्ञान (Information Technology), दूरसंचार, बँकिंग, विमा आणि पर्यटन यांसारख्या क्षेत्रांचा समावेश होतो.
-
उत्पादन क्षेत्र:
उत्पादन क्षेत्र (Manufacturing sector) हे देखील भारतीय अर्थव्यवस्थेचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. यामध्ये विविध वस्तूंचे उत्पादन केले जाते, जे देशांतर्गत तसेच आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत विकले जातात.
-
लोकसंख्या लाभांश (Demographic Dividend):
भारतामध्ये तरुण लोकांची संख्या जास्त आहे, ज्यामुळे 'लोकसंख्या लाभांश' मिळण्याची शक्यता आहे. याचा अर्थ असा आहे की, जास्त तरूण लोकसंख्याProductivity वाढवते, ज्यामुळे आर्थिक विकास होतो.
-
गरीबी आणि असमानता:
भारतामध्ये अजूनही गरीबी आणि आर्थिक विषमता आहे. त्यामुळे, लोकांची क्रयशक्ती (Purchasing power) कमी राहते, ज्यामुळे मागणी (Demand) कमी होते आणि अर्थव्यवस्थेच्या वाढीवर परिणाम होतो.
-
शिक्षण आणि कौशल्ये:
अर्थव्यवस्थेच्या विकासासाठी शिक्षण आणि कौशल्ये खूप महत्त्वाचे आहेत. कुशल मनुष्यबळ (Skilled manpower) असेल तर उत्पादन आणि सेवा क्षेत्रांमध्ये सुधारणा करता येतात.
याव्यतिरिक्त, पायाभूत सुविधा (Infrastructure), सरकारी धोरणे, आणि आंतरराष्ट्रीय व्यापार हे घटक देखील भारतीय अर्थव्यवस्थेवर परिणाम करतात.