हावर्ड गार्डनर यांच्या बहुविध बुद्धिमत्ता सिद्धांतानुसार, बुद्धिमत्ता एकसंध नसून ती अनेक प्रकारची असते. प्रत्येक व्यक्तीमध्ये या विविध प्रकारच्या बुद्धिमत्ता वेगवेगळ्या प्रमाणात विकसित झालेल्या असतात. त्यामुळे, प्रत्येकाला मिळालेल्या बुद्धिमत्तेचे स्पष्टीकरण खालीलप्रमाणे करता येईल:

• भाषिक बुद्धिमत्ता (Linguistic Intelligence): ज्या व्यक्तींमध्ये भाषिक बुद्धिमत्ता अधिक असते, त्यांना भाषा आणि शब्दांवर प्रभुत्व असते. ते उत्तम वक्ते, लेखक किंवा कवी बनू शकतात.
• तार्किक-गणितीय बुद्धिमत्ता (Logical-Mathematical Intelligence): या बुद्धिमत्तेमध्ये तर्क, आकडेमोड आणि गणितीय समस्या सोडवण्याची क्षमता असते. ज्यांच्यात ही बुद्धिमत्ता अधिक असते, ते शास्त्रज्ञ, गणितज्ञ किंवा अभियंता बनू शकतात.
• अवकाशीय बुद्धिमत्ता (Spatial Intelligence): या बुद्धिमत्तेमध्ये जागा आणि वस्तूंची कल्पना करण्याची क्षमता असते. ते वास्तुविशारद (architect), कलाकार किंवा शल्यचिकित्सक (surgeon) होऊ शकतात.
• शारीरिक-गतिबोधक बुद्धिमत्ता (Bodily-Kinesthetic Intelligence): या बुद्धिमत्तेमध्ये शरीर आणि हालचालींवर नियंत्रण ठेवण्याची क्षमता असते. खेळाडू, नर्तक किंवा शल्यचिकित्सक (surgeon) बनण्यासाठी ही बुद्धिमत्ता आवश्यक आहे.
• संगीत बुद्धिमत्ता (Musical Intelligence): ज्या व्यक्तींमध्ये संगीत बुद्धिमत्ता अधिक असते, त्यांना संगीत, लय आणि तालाची उत्तम जाण असते. ते संगीतकार किंवा गायक बनू शकतात.
• आंतरवैयक्तिक बुद्धिमत्ता (Interpersonal Intelligence): या बुद्धिमत्तेमध्ये इतरांना समजून घेण्याची आणि त्यांच्याशी संवाद साधण्याची क्षमता असते. शिक्षक, समुपदेशक (counselor) किंवाSalesperson बनण्यासाठी ही बुद्धिमत्ता आवश्यक आहे.
• अंतर्गत बुद्धिमत्ता (Intrapersonal Intelligence): या बुद्धिमत्तेमध्ये स्वतःला समजून घेण्याची आणि आपल्या भावनांवर नियंत्रण ठेवण्याची क्षमता असते. लेखक, तत्त्वज्ञानी किंवा आध्यात्मिक गुरु बनण्यासाठी ही बुद्धिमत्ता आवश्यक आहे.
• नैसर्गिक बुद्धिमत्ता (Naturalistic Intelligence): ज्या व्यक्तींमध्ये नैसर्गिक बुद्धिमत्ता अधिक असते, त्यांना निसर्गाची आणि पर्यावरणाची उत्तम जाण असते. ते जीवशास्त्रज्ञ, पर्यावरणवादी किंवा शेतकरी बनू शकतात.

प्रत्येक व्यक्तीमध्ये यापैकी काही बुद्धिमत्ता अधिक प्रबळ असू शकतात, तर काही कमी. त्यामुळे, व्यक्तीच्या बुद्धिमत्तेचे स्वरूप तिच्यामध्ये असलेल्या विविध बुद्धिमत्तांच्या संयोगावर अवलंबून असते.

गार्डनर यांच्या बहुविध बुद्धिमत्ता सिद्धांतामुळे शिक्षण क्षेत्रात व्यक्तीच्या विशिष्ट बुद्धिमत्तेनुसार शिक्षण पद्धती विकसित करण्यास मदत झाली आहे.

ॲक्युरसी: