फरक चलन

राजकोषीय धोरण आणि चलनविषयक धोरण यांमध्ये काय फरक आहे?

1 उत्तर
1 answers

राजकोषीय धोरण आणि चलनविषयक धोरण यांमध्ये काय फरक आहे?

0

राजकोषीय धोरण (Fiscal Policy) आणि चलनविषयक धोरण (Monetary Policy) यातील फरक:

राजकोषीय धोरण आणि चलनविषयक धोरण हे दोन्ही देशाच्या अर्थव्यवस्थेचे व्यवस्थापन करण्यासाठी सरकारद्वारे वापरले जाणारे महत्त्वाचे साधने आहेत. त्यांचे मुख्य उद्दिष्ट आर्थिक स्थिरता आणि विकास सुनिश्चित करणे आहे, परंतु ते वेगवेगळ्या मार्गांनी साध्य केले जातात.

राजकोषीय धोरण (Fiscal Policy):
  • अर्थ: राजकोषीय धोरण म्हणजे सरकारचा खर्च आणि कर धोरणांचा वापर करून अर्थव्यवस्थेवर प्रभाव टाकणे.
  • साधने:
    • सरकारी खर्च (Government Spending): सार्वजनिक बांधकाम, शिक्षण, आरोग्य सेवा यांसारख्या क्षेत्रांवरील खर्च.
    • कर (Taxes): प्राप्तिकर, कॉर्पोरेट कर, वस्तू व सेवा कर (GST) यांसारख्या करांचे दर आणि रचना.
  • उद्देश:
    • आर्थिक वाढ (Economic Growth) वाढवणे.
    • बेरोजगारी (Unemployment) कमी करणे.
    • महागाई (Inflation) नियंत्रित करणे.
    • उत्पन्नातील विषमता कमी करणे.
  • अंमलबजावणी: हे धोरण सरकार (केंद्र आणि राज्य सरकारे) ठरवते आणि त्यांची अंमलबजावणी करते.
चलनविषयक धोरण (Monetary Policy):
  • अर्थ: चलनविषयक धोरण म्हणजे मध्यवर्ती बँकेद्वारे (भारतामध्ये रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया) पैशांची उपलब्धता आणि व्याज दर नियंत्रित करून अर्थव्यवस्थेवर प्रभाव टाकणे.
  • साधने:
    • व्याज दर (Interest Rates): रेपो रेट (Repo Rate), रिव्हर्स रेपो रेट (Reverse Repo Rate) बदलणे.
    • रोख राखीव प्रमाण (Cash Reserve Ratio - CRR): बँकांनी रिझर्व्ह बँकेकडे जमा ठेवावयाची रोख रक्कम.
    • वैधानिक तरलता प्रमाण (Statutory Liquidity Ratio - SLR): बँकांनी स्वतःजवळ ठेवावयाची तरल संपत्ती.
    • खुला बाजारoperations (Open Market Operations): सरकारी रोख्यांची खरेदी-विक्री.
  • उद्देश:
    • महागाई (Inflation) नियंत्रित करणे.
    • आर्थिक स्थिरता (Economic Stability) राखणे.
    • पतपुरवठा (Credit Supply) नियंत्रित करणे.
  • अंमलबजावणी: हे धोरण मध्यवर्ती बँक (Reserve Bank of India) ठरवते आणि त्याची अंमलबजावणी करते.
मुख्य फरक:
  • अंमलबजावणी: राजकोषीय धोरण सरकारद्वारे, तर चलनविषयक धोरण मध्यवर्ती बँकेद्वारे लागू केले जाते.
  • साधने: राजकोषीय धोरणामध्ये सरकारी खर्च आणि कर यांचा वापर होतो, तर चलनविषयक धोरणामध्ये व्याज दर आणि रोख प्रमाण यांचा वापर होतो.
  • प्रभाव: राजकोषीय धोरणाचा थेट परिणाम सरकारी खर्चावर आणि करांवर होतो, तर चलनविषयक धोरणाचा परिणाम व्याज दरांवर आणि पैशाच्या उपलब्धतेवर होतो.

थोडक्यात, राजकोषीय धोरण आणि चलनविषयक धोरण हे दोन्ही अर्थव्यवस्था स्थिर ठेवण्यासाठी आणि विकासाला चालना देण्यासाठी आवश्यक आहेत, परंतु त्यांची कार्यपद्धती आणि उद्दिष्ट्ये भिन्न आहेत.

उत्तर लिहिले · 24/3/2025
कर्म · 840

Related Questions

रशिया या देशाचे चलन कोणते आहे?
चलनवाढीचे महत्त्व सांगा?
सध्या भारतीय चलनातील सर्वात मोठी नोट कोणत्या रुपयाची आहे?
देश व चलन डॉलर यातील फरक कोणता आहे?
किती रुपये म्हणजे एक डॉलर?
सध्या भारतीय चलनातील सर्वात मोठी नोट कोणती?
फिशरचा चलन संख्या सिद्धांत सविस्तर कसा स्पष्ट कराल?