अवकाश

अवकाश कचरा (Space Debris):

अवकाश कचऱ्याची गरज:

आधुनिक युगातील अवकाश तंत्रज्ञानाचे महत्त्व अनेक क्षेत्रांमध्ये आहे. त्यापैकी काही महत्त्वाचे क्षेत्र खालीलप्रमाणे:

1. दूरसंचार (Telecommunication): उपग्रहांमुळे जगभरात संपर्क साधणे सोपे झाले आहे. मोबाईल, इंटरनेट, आणि दूरदर्शन (Television) यांसारख्या सेवा उपग्रहांवर अवलंबून आहेत.

   इस्रो (ISRO) - उपग्रहांचे अनुप्रयोग

2. हवामान अंदाज (Weather Forecasting): हवामानाचा अचूक अंदाज वर्तवण्यासाठी उपग्रह खूप महत्त्वाचे आहेत. नैसर्गिक आपत्तींपासून बचाव करण्यासाठी हे तंत्रज्ञान उपयुक्त आहे.

   भारतीय हवामान खाते - उपग्रह विभाग

3. भूगर्भशास्त्र (Geology): पृथ्वीच्या आतमध्ये दडलेले खनिज आणि नैसर्गिक साधनसंपत्ती शोधण्यासाठी अवकाश तंत्रज्ञान मदत करते.

   USGS - उपग्रह आधारित रिमोट सेन्सिंग

4. कृषी (Agriculture): शेतीमध्ये पिकांचे व्यवस्थापन, जमिनीची गुणवत्ता तपासणे आणि सिंचनाचे नियोजन करण्यासाठी उपग्रह imagery चा वापर होतो, ज्यामुळे उत्पादन वाढण्यास मदत होते.

   FAO - रिमोट सेन्सिंग आणि कृषी

5. सैन्य (Military): संरक्षण आणि सुरक्षिततेसाठी अवकाश तंत्रज्ञान खूप महत्त्वाचे आहे. शत्रूंवर नजर ठेवणे, त्यांच्या हालचालींची माहिती मिळवणे आणि सुरक्षित संपर्क साधण्यासाठी याचा उपयोग होतो.
6. नेव्हिगेशन (Navigation): Navigation उपग्रहांमुळे Location शोधणे सोपे झाले आहे. Google Maps सारख्या ॲप्समुळे आपण कोठे आहोत हे अचूकपणे समजते.
7. संशोधन आणि विकास (Research and Development): अवकाश तंत्रज्ञान नवीन तंत्रज्ञान आणि शोधांना प्रोत्साहन देते, ज्यामुळे वैज्ञानिक प्रगती होते.

थोडक्यात, आधुनिक युगात अवकाश तंत्रज्ञान हे जीवनशैली सुधारण्यासाठी आणि विकासाला चालना देण्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे.

भारताने आजवर अनेक उपग्रह अवकाशात पाठवले आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख उपग्रहांची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:

1. आर्यभट्ट: हा भारताचा पहिला उपग्रह होता, जो 19 एप्रिल 1975 रोजी सोव्हिएत युनियनच्या मदतीने प्रक्षेपित करण्यात आला.

   स्रोत: ISRO Spacecraft

2. भास्कर-1 आणि भास्कर-2: हे उपग्रह पृथ्वी निरीक्षण करण्यासाठी होते.
3. रोहिणी उपग्रह मालिका: या मालिकेत विविध उपग्रह होते, जे भारतीय बनावटीच्या रॉकेटने प्रक्षेपित करण्यात आले.
4. इन्सॅट (INSAT) मालिका: ही उपग्रहांची मालिका दूरसंचार, दूरदर्शन प्रसारण आणि हवामान পূর্বাভাসেরासाठी वापरली जाते.

   स्रोत: ISRO Telecommunications

5. IRS (Indian Remote Sensing) मालिका: या मालिकेत पृथ्वी निरीक्षणासाठी अनेक उपग्रह आहेत, जे नैसर्गिक संसाधनांचे व्यवस्थापन आणि देखरेख ठेवतात.
6. जीसॅट (GSAT) मालिका: हे उपग्रह दूरसंचार आणि उपग्रह प्रसारण सेवा पुरवतात.
7. चांद्रयान-1: हा भारताचा पहिला चंद्रयान मोहीम होती, जो 2008 मध्ये प्रक्षेपित करण्यात आला.

   स्रोत: ISRO Lunar Missions

8. मार्स ऑर्बिटर मिशन (MOM): याला 'मंगळयान' असेही म्हणतात, हे 2013 मध्ये प्रक्षेपित झाले आणि मंगळाच्या कक्षेत प्रवेश करणारे पहिले भारतीय यान ठरले.

   स्रोत: ISRO Mars Orbiter Mission

9. ॲस्ट्रोसॅट: हा भारताचा पहिला समर्पित मल्टी-वेव्हलेंथ स्पेस वेधशाळा आहे.
10. कार्टोसॅट मालिका: हे उपग्रह उच्च-रिझोल्यूशन प्रतिमा देतात, जे शहर नियोजन आणि इतर भू-स्थानिक अनुप्रयोगांसाठी उपयुक्त आहेत.
11. RISAT मालिका: हे रडार इमेजिंग उपग्रह आहेत, जे कोणत्याही हवामानात पृथ्वीचे निरीक्षण करू शकतात.
12. जीसॅट-11: हा भारताचा सर्वात जास्त वजनाचा उपग्रह आहे, जो फ्रेंच गयाना येथून प्रक्षेपित करण्यात आला.

या व्यतिरिक्त, भारताने अनेक लहान उपग्रह आणि नॅनो उपग्रह देखील प्रक्षेपित केले आहेत. इस्रो (ISRO) च्या वेबसाइटवर तुम्हाला या उपग्रहांबद्दल अधिक माहिती मिळू शकेल.

अवकाश व्याख्या रेखाचित्र (स्पेस डेफिनिशन डायग्राम) हे एक प्रकारचे आकृती आहे. ज्यामुळे आपल्याला हे समजते की एखादी वस्तू किंवा जागा किती मोठी आहे आणि तिच्या आजूबाजूला किती जागा आहे.

हे रेखाचित्र त्रिमितीय (3D) असते, ज्यामुळे उंची, रुंदी आणि लांबी यांसारख्या गोष्टी स्पष्टपणे दिसतात.

उदाहरणार्थ, जर आपल्याला एक नवीन घर बांधायचे असेल, तर अवकाश व्याख्या रेखाचित्र आपल्याला हे ठरवण्यात मदत करते की घर किती मोठे असेल, त्याची मांडणी कशी असेल आणि घराच्या आजूबाजूला बाग किंवा पार्किंगसाठी किती जागा असेल.

हे रेखाचित्र खालील गोष्टींसाठी उपयुक्त आहे:

• नवीन वस्तू डिझाइन करण्यासाठी.
• घराची किंवा ऑफिसची जागा ठरवण्यासाठी.
• शहराची योजना बनवण्यासाठी.

थोडक्यात, अवकाश व्याख्या रेखाचित्र आपल्याला जागा आणि वस्तू व्यवस्थित समजून घेण्यास मदत करते.