
वाढदिवस
तापमान वाढ (Global Warming) अनेक वायूंच्या उत्सर्जनामुळे होते, त्यापैकी काही मुख्य वायू खालीलप्रमाणे आहेत:
- कार्बन डायऑक्साईड (Carbon Dioxide - CO2): हा सर्वात महत्त्वाचा ग्रीनहाउस वायू आहे. जीवाश्म इंधनांच्या (Fossil fuels) ज्वलनातून, जसे की कोळसा, पेट्रोलियम आणि नैसर्गिक वायू, तसेच जंगलतोड आणि इतर औद्योगिक प्रक्रियांमधून कार्बन डायऑक्साईडचे उत्सर्जन होते.
-
मिथेन (Methane - CH4): मिथेन हा एक शक्तिशाली ग्रीनहाउस वायू आहे. नैसर्गिक वायू आणि पेट्रोलियम उत्पादन, शेती (specialतः पशुधन), आणि कचरा व्यवस्थापन यांसारख्या स्रोतांद्वारे याचे उत्सर्जन होते.
स्रोत: US EPA - Methane Emissions
- नायट्रस ऑक्साइड (Nitrous Oxide - N2O): नायट्रस ऑक्साइड शेती, औद्योगिक प्रक्रिया, जीवाश्म इंधनांचे ज्वलन आणि कचरा व्यवस्थापन यांमधून उत्सर्जित होतो.
- फ्लोरीनयुक्त वायू (Fluorinated Gases): हे मानव-निर्मित वायू आहेत, जे औद्योगिक प्रक्रिया आणि उत्पादनांमध्ये वापरले जातात. हे वायू वातावरणात दीर्घकाळ टिकून राहतात आणि त्यांचे तापमान वाढवणारे सामर्थ्य खूप जास्त असते.
या वायूंच्या वाढत्या प्रमाणामुळे पृथ्वीच्या वातावरणातील उष्णता वाढते, ज्यामुळे तापमान वाढ होते.
भूपृष्ठापासून जसे जसे खोल जावे तसतसे दर 32 मीटर खोलीला 1 अंश सेंटिग्रेडने तापमानात वाढ होते.
geological सर्वे ऑफ इंडिया (भारतीय भूवैज्ञानिक सर्वेक्षण) यांच्या माहितीनुसार पृथ्वीच्या आत जास्तीत जास्त तापमान 1200°C पर्यंत असू शकते.
टीप:
- तापमान वाढ सर्व ठिकाणी सारखी नसते.
- geological सर्वे ऑफ इंडिया (भारतीय भूवैज्ञानिक सर्वेक्षण) ही भारत सरकारची एक संस्था आहे.
तापमान वाढ एक जागतिक समस्या आहे, कारण त्याचे परिणाम केवळ एका विशिष्ट प्रदेशापुरते मर्यादित न राहता संपूर्ण जगावर होतात. खाली काही प्रमुख कारणे दिली आहेत:
-
समुद्राची पातळी वाढणे:
तापमान वाढीमुळे आर्कटिक व अंटार्क्टिक प्रदेशातील बर्फ वितळतो आहे, ज्यामुळे समुद्राची पातळी वाढत आहे. यामुळे किनारी भागांमध्ये पूर येण्याची शक्यता वाढत आहे आणि पिण्याच्या पाण्याची समस्या निर्माण होते.
-
नैसर्गिक आपत्ती:
तापमान वाढीमुळे नैसर्गिक आपत्त्यांची संख्या वाढली आहे, जसे की अतिवृष्टी, दुष्काळ, वादळे आणि त्सुनामी. ह्यामुळे जीवित आणि वित्त हानी मोठ्या प्रमाणात होते.
-
कृषी उत्पादन घट:
तापमान वाढीमुळे शेतीवर परिणाम होतो. अनेक ठिकाणी अनियमित पाऊस येतो, ज्यामुळे पिकांचे नुकसान होते आणि अन्नसुरक्षेची समस्या निर्माण होते.
-
आरोग्यावर परिणाम:
तापमान वाढीमुळे अनेक प्रकारचे रोग वाढतात. उष्णतेमुळे होणारे आजार, दूषित पाण्यामुळे होणारे रोग आणि हवेतील प्रदूषणामुळे श्वसनाचे आजार वाढतात.
-
पर्यावरणावर परिणाम:
तापमान वाढीमुळे जंगलांवर आणि वन्यजीवांवर गंभीर परिणाम होतो. अनेक वनस्पती आणि प्राणी त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासातून विस्थापित होत आहेत, काही प्रजाती तर नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहेत.
या गंभीर परिणामांमुळे तापमान वाढ एक जागतिक समस्या बनली आहे, ज्यावर तातडीने उपाय करणे आवश्यक आहे.
वाढत्या शहरीकरणामुळे महाड शहरातील धोक्यात आलेले परिसंस्था:
- वनक्षेत्राचे नुकसान:शहरीकरणामुळे इमारती, रस्ते आणि इतर बांधकामे वाढल्यामुळे वनक्षेत्र कमी झाले आहे.
- पाण्याचे प्रदूषण:शहरी भागातील सांडपाणी आणि औद्योगिक कचरा नद्यांमध्ये सोडल्यामुळे जल प्रदूषण वाढले आहे.
- हवा प्रदूषण:वाहनांची वाढती संख्या आणि औद्योगिक उत्सर्जन यामुळे हवेची गुणवत्ता खालावली आहे.
- जैवविविधतेचे नुकसान:शहरीकरणामुळे वन्यजीवांचे नैसर्गिक अधिवास नष्ट झाले आहेत, ज्यामुळे अनेक प्रजाती धोक्यात आल्या आहेत.
- नैसर्गिक आपत्ती:पूर आणि भूस्खलन यांसारख्या नैसर्गिक आपत्तींचा धोका वाढला आहे.
परिसरातील वाढ:
- शहरीकरणामुळे महाड शहराच्या आसपासच्या परिसरात लोकसंख्या वाढली आहे.
- औद्योगिकीकरणामुळे नवीन उद्योग सुरू झाले आहेत, ज्यामुळे रोजगार संधी वाढल्या आहेत.
- शैक्षणिक संस्था आणि इतर सुविधांची उपलब्धता वाढली आहे.
- दळणवळण आणि कनेक्टिव्हिटी सुधारली आहे.