हिमालय
हिमालय पर्वताच्या शिखरावर सतत बर्फ असण्याची काही कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
-
समुद्रसपाटीपासून जास्त उंची:
हिमालय पर्वताची उंची खूप जास्त आहे. उंची वाढल्यामुळे वातावरणाचा दाब कमी होतो आणि तापमान घटते. सर्वसाधारणपणे, प्रत्येक 165 मीटर उंचीवर 1°C तापमान कमी होते.
-
अक्षांश:
हिमालय पर्वत उत्तर गोलार्ध्यात आहे. या भागात सूर्याची किरणे तिरकस पडतात, त्यामुळे तापमान कमी असते.
-
बर्फवृष्टी:
हिमालयाच्या उंच भागांमध्ये नियमितपणे बर्फवृष्टी होते. नवीन बर्फ साचल्याने जुन्या बर्फाला वितळायला वेळ मिळत नाही.
-
वाऱ्यांचा प्रभाव:
उंच पर्वतांवर थंड वाऱ्यांचे सतत झोत येत असतात, ज्यामुळे बर्फ टिकून राहतो.
या सर्व कारणांमुळे हिमालयाच्या शिखरावर वर्षभर बर्फ साचलेला असतो.
अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
1. उंची (Altitude):
हिमालय पर्वताची उंची खूप जास्त आहे. समुद्रसपाटीपासून जसजसे उंच जावे, तसतसे तापमान घटते. उंच शिखरांवर तापमान नेहमी 0°C ( Celsius) किंवा त्याहून कमी असते. त्यामुळे तेथे बर्फ साठते.
2. अक्षवृत्तीय स्थान (Latitudinal Location):
हिमालय पर्वत पृथ्वीच्या उत्तर गोलार्ध (Northern Hemisphere) मध्ये आहे. या भागात सूर्याची किरणे तिरकी पडतात, त्यामुळे तापमान कमी असते.
3. पर्जन्याचे स्वरूप (Type of Precipitation):
हिमालय पर्वतावर पर्जन्य मुख्यतः बर्फाच्या रूपात पडते. उंची जास्त असल्यामुळे वातावरणातील पाणी गोठून बर्फ बनते आणि ते शिखरांवर साठते.
4. नैसर्गिक रचना (Natural Structure):
हिमालयाच्या पर्वतरांगा नैसर्गिकरित्या अशा आहेत की त्या थंड हवामानाला अडवून ठेवतात. त्यामुळे बर्फ साठण्यास मदत होते.
5. वाऱ्यांचा प्रभाव (Influence of Winds):
हिमालयाच्या उंचीमुळे थंड हवा तेथेच थांबते.
टीप: ही माहिती विविध स्त्रोतांवर आधारित आहे आणि अचूकता सुनिश्चित करण्यासाठी अद्ययावत माहितीचा वापर केला आहे.
हिमालय पर्वताच्या शिखरावर बर्फ साठण्याची अनेक कारणे आहेत, त्यापैकी काही प्रमुख कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
-
उंची (Altitude):
हिमालय पर्वताची उंची खूप जास्त आहे. उंची वाढल्यामुळे वातावरणातील तापमान घटते. साधारणपणे, प्रत्येक 165 मीटर उंचीवर 1°C तापमान घटते. या उंचीवर तापमान 0°C ( Celsius) किंवा त्याहून कमी असते, ज्यामुळे पाणी गोठून बर्फात रूपांतर होते.
-
अक्षवृत्तीय स्थान (Latitudinal Location):
हिमालय पर्वताचे स्थान पृथ्वीच्या उत्तर गोलार्ध (Northern Hemisphere) मध्ये आहे. या भागात सूर्याची किरणे तिरकस पडतात, ज्यामुळे तापमान कमी असते.
-
पर्जन्याचे स्वरूप (Nature of Precipitation):
हिमालय पर्वतावर मोठ्या प्रमाणात हिमवृष्टी होते. थंड हवामानामुळे वातावरणातील बाष्प गोठून बर्फाच्या रूपात खाली पडते आणि पर्वताच्या शिखरावर जमा होते.
-
ढगांचे आवरण (Cloud Cover):
हिमालय पर्वताच्या शिखरांवर अनेकदा ढगांचे आवरण असते, ज्यामुळे सूर्यप्रकाश थेट जमिनीवर पोहोचू शकत नाही. यामुळे तापमान वाढण्यास प्रतिबंध होतो आणि बर्फ टिकून राहतो.
-
वाऱ्यांचा प्रभाव (Influence of Winds):
थंड हवा (Cold winds): हिमालय पर्वतावर थंड वाऱ्या वाहतात, ज्यामुळे बर्फ वितळण्याची प्रक्रिया मंदावते.
या सर्व कारणांमुळे हिमालय पर्वताच्या शिखरावर वर्षभर बर्फ साठलेले असते.
हिमालयातील जवळजवळ सर्व नद्या बारमाही स्वरुपाच्या असण्याची कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
- हिमालयातील बर्फ: हिमालयात मोठ्या प्रमाणात बर्फ साठलेला आहे. हा बर्फ उन्हाळ्यात वितळतो आणि त्या वितळलेल्या पाण्यामुळे नद्या वर्षभर वाहतात.
- पर्जन्य: हिमालयाच्या पर्वतरांगांमध्ये भरपूर पाऊस पडतो. या पावसाचे पाणी नद्यांमध्ये जमा होते आणि त्यामुळे नद्या बारमाही राहतात.
- नैसर्गिक झरे: हिमालयात अनेक नैसर्गिक झरे आहेत. या झऱ्यांमुळे नद्यांना वर्षभर पाणी मिळत राहते.
- भूगर्भ रचना: हिमालयातील भूगर्भ रचना अशी आहे की ती पाणी धरून ठेवते आणि हळू हळू ते पाणी नद्यांमध्ये सोडते.
या सर्व कारणांमुळे हिमालयातील नद्या बारमाही स्वरुपाच्या असतात.
अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
हिमालयातील झास्कर, लडाख व काराकोरम पर्वतरांगांचे स्थान:
झास्कर पर्वतरांग: ही पर्वतरांग जम्मू आणि काश्मीरच्या दक्षिणेकडील भागात आणि हिमाचल प्रदेशच्या उत्तरेकडील भागात स्थित आहे. हे भारतीय हिमालय पर्वतरांगेचा एक भाग आहे.
लडाख पर्वतरांग: लडाख पर्वतरांग झास्कर पर्वतरांगेच्या उत्तरेकडील बाजूला आहे. ही पर्वतरांग लेहच्या उत्तरेस काराकोरम पर्वतरांगेपर्यंत पसरलेली आहे.
काराकोरम पर्वतरांग: काराकोरम पर्वतरांग भारत आणि चीनच्या सीमेवर অবস্থিত आहे. या पर्वतरांगेचा काही भाग पाकिस्तान आणि अफगाणिस्तानमध्ये देखील आहे. ही जगातील दुसऱ्या क्रमांकाची उंच पर्वतरांग आहे.