आयात निर्यात

भारताच्या आयात-निर्यात व्यापारात अनेक वस्तू आणि पदार्थांचा समावेश होतो. त्यांची काही प्रमुख उदाहरणे खालीलप्रमाणे:

 निर्यात म्हणजे व्यापाराचा अर्थ असा होतो = ज्यामध्ये मूळ देशातून इतर देशांमध्ये वस्तू आणि सेवांची विक्री होते.

वस्तू आणि सेवा खरेदी करणे

१. एका देशाने

दुसऱ्या देशाकडून

केलेली वस्तू व

सेवांची खरेदी

म्हणजे आयात

व्यापार होय.

२. स्वदेशाकडे

परदेशातील वस्तू

व सेवांचा

अंत:प्रवाह म्हणजे

आयात होय.३. आयातीमुळे

विदेशी चलनाचा

बहिर्प्रवाह होतो.

४. उदा. भारत हा

इराक, कुवेत

| अरेबिया इत्यादी

|आणि सौदी देशांकडून पेट्रोलिअमची आयात करतो.

आयात व्यापार कार्यपद्धती : आयातीसाठी सर्वसाधारण किंवा विशेष परवाना आयातदाराला मिळवावा लागतो. नंतर परकीय चलन मिळविण्याचा प्रयत्न करण्यात येतो. परदेशातील निर्यात व्यापारी किंवा उत्पादक यांच्याकडे आयातीसाठी मागणी नोंदवावी लागते. असे मागणीपत्र (इंडेंट) आयातदार स्वतंत्रपणे किंवा मध्यस्थ मागणीगृहामार्फत (इंडेट हाउस) देऊ शकतो. त्या गृहामार्फत मागणीपत्रके त्या त्या निर्यातदाराकडे किंवा उत्पादकाकडे पाठविण्यात येतात. आर्थिक स्थितीचा पुरावा म्हणून आयातदाराची बँक निर्यातदाराला उद्देशून पतपत्र (लेटर ऑफ क्रेडिट) पाठविण्याची व्यवस्था करू शकते. निर्यातदार माल वाहतूक कंपनीकडे पाठवितो व त्याबाबतची तपशीलवार सूचना आयातदाराकडे किंवा मध्यस्थ मागणीगृहाकडे पाठवितो. त्यानंतर निर्यातदार आयातदारावर मालाच्या किमतीइतकी व खर्चाइतकी हुंडी काढतो. त्या हुंडीसोबत सागरी विमापत्र, बोटीचे भरणपत्र (बिल ऑफ लेडींग), उत्पत्तीचा दाखला (सर्टिफिकेट ऑफ ओरिजिन) व आवश्यकता वाटल्यास राजप्रतिनिधीचे शिफारसपत्र (कॉन्सुलर इन्व्हाइस) हे दस्तऐवज पाठवितो. या सर्व दस्तऐवजांसह पाठविलेल्या हुंडीस विपत्रहुंडी (डॉक्युमेंटरी बिल ऑफ एक्स्चेंज) असे संबोधतात. माल पोचल्याची सूचना मिळताच व वरील सर्व दस्तऐवज आयातदार किंवा मध्यस्थगृह यांच्याकडे आल्यावर प्रत्यक्ष माल सोडविण्याचे कार्य केले जाते. आयातीची कार्यपद्धती अत्यंत किचकट व दीर्घसूत्री असल्याने बहुतेक आयातदार त्यासाठी निष्कासन अभिकर्त्यांची (क्लिअरिंग एजंट) मदत घेतात.

नाही, आयात व निर्यात मूल्य सारखेच असल्यास त्याला 'संतुलित व्यापार' असे म्हणतात हे पूर्णपणे सत्य नाही.

व्यापार संतुलन (Balance of Trade):

त्यामुळे, जर आयात आणि निर्यात मूल्य सारखेच असेल, तर त्याला संतुलित व्यापार म्हणता येईल.

मी तुम्हाला भारतीय आयात-निर्यात बँकेची (Export-Import Bank of India) उद्दिष्ट्ये आणि कार्य स्पष्ट करतो:

उद्दिष्ट्ये:

• भारताच्या आंतरराष्ट्रीय व्यापाराला प्रोत्साहन देणे.
• निर्यातदारांना आर्थिक सहाय्य करणे.
• आयातदारांना आवश्यक वस्तू आणि सेवांसाठी वित्तपुरवठा करणे.
• विकसनशील देशांमध्ये भारतीय गुंतवणुकीला प्रोत्साहन देणे.
• तंत्रज्ञान, विपणन (Marketing) आणि उत्पादन विकासासाठी मदत करणे.

कार्ये:

1. निर्यातदारांना वित्तपुरवठा: एक्झिम बँक भारतीय निर्यातदारांना विविध मार्गांनी मदत करते. उदा. खेळत्या भांडवलासाठी कर्ज, निर्यात पत विमा (Export Credit Insurance) आणि निर्यातीसाठी इतर आवश्यक सुविधा पुरवते.
2. आयातदारांना वित्तपुरवठा: बँक भारतीय आयातदारांना यंत्रसामग्री, तंत्रज्ञान आणि इतर आवश्यक वस्तूंच्या आयातीसाठी कर्ज देते.
3. परदेशातील गुंतवणुकीला प्रोत्साहन: एक्झिम बँक भारतीय कंपन्यांना परदेशात गुंतवणूक करण्यासाठी मदत करते.
4. लघु आणि मध्यम उद्योगांना (SME) मदत: बँक लघु आणि मध्यम उद्योगांना त्यांच्या निर्यात वाढीसाठी विशेष सहाय्य पुरवते.
5. अनुसंधान आणि विकास (Research & Development): एक्झिम बँक आंतरराष्ट्रीय व्यापार आणि गुंतवणुकीशी संबंधित संशोधन आणि विकासाला प्रोत्साहन देते.
6. सल्ला आणि मार्गदर्शन: बँक निर्यातदार आणि आयातदारांना आंतरराष्ट्रीय व्यापारासंबंधी सल्ला आणि मार्गदर्शन पुरवते.

अधिक माहितीसाठी:

भारतीय आयात-निर्यात बँकेची अधिकृत वेबसाईट: https://www.eximbankindia.in/