नकाशा

नकाशा म्हणजे भुपृष्ठाचे किंवा त्यावरील एखाद्या भागाचे सपाट कागदावर प्रमाणानुसार केलेले आरेखन होय. नकाशा हा एखाद्या जागेचे वा प्रांताचे दृश्य सादरीकरण असते. ज्यात, त्या प्रांतातली ठिकाणे व नैसर्गिक खुणांचा एकमेकांशी संबंध दाखविलेला असतो.

नकाशे प्रामुख्याने भौगोलिक माहितीसाठी वापरले जातात. ते आपल्याला एखाद्या ठिकाणाची जागा, त्याचे आकारमान, त्याच्या शेजारी असलेली ठिकाणे आणि त्या ठिकाणी असलेले नैसर्गिक आणि मानवनिर्मित वैशिष्ट्ये याबद्दल माहिती देतात.

नकाशे विविध प्रकारचे असू शकतात. ते भौगोलिक, ऐतिहासिक, वास्तुशास्त्रीय, तांत्रिक इत्यादी विविध उद्देशांसाठी तयार केले जाऊ शकतात.

नकाशे तयार करण्यासाठी अनेक पद्धती वापरल्या जाऊ शकतात. पारंपारिक पद्धतींमध्ये कागदावर स्केचिंग, कार्टोग्राफिक प्रोजेक्शन आणि टोपोग्राफिक सर्वेक्षण यांचा समावेश होतो. आधुनिक पद्धतींमध्ये संगणक-आधारित कार्टोग्राफीचा समावेश होतो.

नकाशे विविध प्रकारे वापरले जाऊ शकतात. ते पर्यटन, वाहतूक, सैन्य, व्यापार, संशोधन इत्यादी विविध क्षेत्रांमध्ये वापरले जातात.

मराठीत काही सामान्य नकाशे खालीलप्रमाणे आहेत:

भौगोलिक नकाशे: हे नकाशे भुपृष्ठाचे किंवा त्यावरील एखाद्या भागाचे सामान्य स्वरूप दाखवतात.

वितरणात्मक नकाशे: हे नकाशे एखाद्या भौगोलिक घटकाचे वितरण दाखवतात.

ऐतिहासिक नकाशे: हे नकाशे भूतकाळातील भौगोलिक परिस्थिती दाखवतात.

वास्तुशास्त्रीय नकाशे: हे नकाशे इमारती, रस्ते, तलाव इत्यादी मानवनिर्मित वैशिष्ट्ये दाखवतात.

तांत्रिक नकाशे: हे नकाशे विविध प्रकारच्या तांत्रिक उपकरणे आणि प्रणाली दाखवतात.

नकाशे आपल्याला जगाबद्दल जाणून घेण्यास आणि त्यात फिरण्यास मदत करतात. ते आपल्याला नवीन ठिकाणे शोधण्यास, आपली भौगोलिक जाणीव वाढवण्यास आणि आपली जगाकडे पाहण्याची दृष्टी बदलण्यास मदत करतात.