पशुपालन

इन्क्युबेटरमध्ये अंडी टाकल्यानंतर कॅंडलिंग (Candling) प्रक्रिया खालील दिवसांमध्ये करतात:

• पहिला कॅंडलिंग: साधारणपणे 7 व्या दिवशी
• दुसरा कॅंडलिंग: 14 व्या दिवशी
• तिसरा कॅंडलिंग: 18 व्या दिवशी

कॅंडलिंग का करतात?

• पहिला कॅंडलिंग केल्याने अंड्यात वाढ होते की नाही हे समजते.
• दुसऱ्या कॅंडलिंगमध्ये मृत भ्रूण (Dead embryo) असलेले अंडे ओळखता येतात.
• तिसऱ्या कॅंडलिंगमध्ये अंड्यातील वाढ व्यवस्थित आहे की नाही हे तपासले जाते.

कॅंडलिंग प्रक्रियेमध्ये, अंड्याच्या आत प्रकाश टाकून त्यातील वाढ पाहिली जाते. यामुळे खराब अंडी Incubator मधून काढता येतात आणि Incubator स्वच्छ राहण्यास मदत होते.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• ॲग्रोवन लेख

पशुपालन खात्याच्या नावे बाजूस येणाऱ्या 10 बाबी:

1. जनावरांची पैदास:

   पशुपालन विभाग जनावरांची पैदास सुधारण्यासाठी योजना राबवितो. यामध्ये कृत्रिम रेतन (Artificial insemination), निवडक पैदास (Selective breeding) आणि वंशावळ सुधारणा (Pedigree improvement) यांसारख्या तंत्रांचा वापर केला जातो. यामुळे दुधाचे उत्पादन वाढते आणि जनावरांची गुणवत्ता सुधारते.

2. आरोग्य सेवा:

   पशुपालन विभाग जनावरांसाठी आरोग्य सेवा पुरवतो. यामध्ये लसीकरण (Vaccination), रोग निदान (Disease diagnosis) आणि उपचार (Treatment) यांचा समावेश होतो.

3. चारा विकास:

   पशुपालन विभाग जनावरांसाठी चारा विकास कार्यक्रम राबवितो. यामध्ये चारा उत्पादन वाढवणे, चाऱ्याची गुणवत्ता सुधारणे आणि चाऱ्याची उपलब्धता सुनिश्चित करणे इत्यादी गोष्टींचा समावेश होतो.

4. प्रशिक्षण आणि विस्तार:

   पशुपालन विभाग पशुपालकांसाठी प्रशिक्षण आणि विस्तार सेवा पुरवतो. यामध्ये जनावरांचे व्यवस्थापन, आरोग्य आणि पोषण याबद्दल माहिती दिली जाते.

5. डेअरी विकास:

   पशुपालन विभाग डेअरी विकासाला प्रोत्साहन देतो. यामध्ये दूध उत्पादन वाढवणे, दुधाची गुणवत्ता सुधारणे आणि दुग्धव्यवसाय अधिक फायदेशीर बनवणे यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.

6. कुक्कुटपालन विकास:

   पशुपालन विभाग कुक्कुटपालन विकासाला प्रोत्साहन देतो. यामध्ये अंडी आणि मांस उत्पादन वाढवणे, कुक्कुटपालनाची उत्पादकता सुधारणे यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.

7. शेळी व मेंढी पालन विकास:

   पशुपालन विभाग शेळी व मेंढी पालन विकासाला प्रोत्साहन देतो. यामध्ये मांस आणि लोकर उत्पादन वाढवणे, शेळी व मेंढी पालनाची उत्पादकता सुधारणे यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.

8. वराह पालन विकास:

   पशुपालन विभाग वराह पालन विकासाला प्रोत्साहन देतो. यामध्ये मांस उत्पादन वाढवणे, वराह पालनाची उत्पादकता सुधारणे यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.

9. संकट व्यवस्थापन:

   पशुपालन विभाग जनावरांसाठी संकट व्यवस्थापन योजना राबवितो. यामध्ये दुष्काळ, पूर आणि इतर नैसर्गिक आपत्तींमध्ये जनावरांचे संरक्षण करणे आणि त्यांना मदत पुरवणे इत्यादी गोष्टींचा समावेश होतो.

10. संशोधन आणि विकास:

    पशुपालन विभाग संशोधन आणि विकासाला प्रोत्साहन देतो. यामध्ये जनावरांची उत्पादकता वाढवणे, रोग प्रतिबंधक क्षमता सुधारणे आणि नवीन तंत्रज्ञान विकसित करणे यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.

पशुपालन व्यवसायासाठी योग्य कृतीक्रम:

पशुपालन व्यवसाय शेतीत पूरक ठरतो, याची भौगोलिक कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:

टीप: ही माहिती सामान्य ज्ञानावर आधारित आहे.

पशुपालन व्यवसाय शेतीला पूरक ठरतो कारण:

• उत्पन्नाचा स्रोत: शेतीमध्ये अनिश्चितता असते. कधी पाऊस जास्त होतो, तर कधी कमी. अशा परिस्थितीत पशुपालन शेतकऱ्यांसाठी नियमित उत्पन्नाचा स्रोत बनू शकतो. दुग्ध उत्पादन, मांस, अंडी, लोकर यांसारख्या उत्पादनांमुळे शेतकऱ्यांना अतिरिक्त उत्पन्न मिळते.

• शेतीसाठी खत: पशुपालनातून मिळणारे शेण आणि मूत्र हे उत्तम खत असते. रासायनिक खतांचा वापर टाळण्यासाठी आणि जमिनीची सुपीकता वाढवण्यासाठी हे खूप महत्त्वाचे आहे.

• कमी खर्चात जास्त उत्पादन: पशुपालनामुळे शेतीसाठी लागणारा खर्च कमी होतो. जनावरांना चारा म्हणून शेतातील Residue वापरला जातो, त्यामुळे चाऱ्याचा खर्च वाचतो.

• रोजगार निर्मिती: पशुपालन व्यवसाय ग्रामीण भागातील लोकांना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून देतो. स्वतःच्या शेतावर काम करण्यासोबतच पशुपालनाचे व्यवस्थापन करणे, जनावरांची देखभाल करणे, दूध काढणे आणि ते विकणे यांसारख्या कामांमधून लोकांना रोजगार मिळतो.

• जनावरांचा शेती कामात उपयोग: बैल शेती कामासाठी उपयोगी असतात. त्यांच्या मदतीने शेतीची मशागत करता येते, ज्यामुळे ट्रॅक्टरचा वापर कमी होतो आणि डिझेलची बचत होते.

अशा प्रकारे, पशुपालन व्यवसाय शेतीला आर्थिक आणि नैसर्गिक दृष्ट्या मदत करतो आणि शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण पूरक व्यवसाय ठरतो.

उत्तर: होय, पशुपालन व्यवसाय शेतीला पूरक ठरतो. तो कसा, हे खालीलप्रमाणे:

• उत्पन्नाचा स्रोत: पशुपालन शेतकर्‍यांना अतिरिक्त उत्पन्न मिळवून देतो. दुग्ध उत्पादन, मांस, अंडी, आणि लोकर यांसारख्या उत्पादनांची विक्री करून आर्थिक लाभ मिळवता येतो.
• खतांची उपलब्धता: जनावरांपासून मिळणारे शेणखत जमिनीसाठी उत्तम नैसर्गिक खत आहे. त्यामुळे रासायनिक खतांचा वापर टाळता येतो आणि जमिनीची सुपीकता वाढवता येते.
• कमी खर्चात उत्पादन: पशुपालन केल्याने शेतीसाठी लागणाऱ्या काही गोष्टी, जसे की खत आणि काही प्रमाणात ऊर्जा (बैलगाडी, इत्यादी) पशुधनामुळे मिळू शकते, ज्यामुळे उत्पादन खर्च कमी होतो.
• रोजगार निर्मिती: पशुपालन स्वतःचा व्यवसाय असल्याने, ग्रामीण भागात रोजगाराच्या संधी निर्माण होतात.
• दुष्काळात आधार: नैसर्गिक आपत्ती किंवा दुष्काळात जेव्हा शेतीतून उत्पन्न मिळत नाही, तेव्हा पशुपालन आधार बनू शकतो.

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:

कृषी विभाग, महाराष्ट्र शासन - पशुसंवर्धन माहिती