स्वरूप:

• वैचारिक निबंध: या काळात वैचारिक निबंधांना महत्त्व होते. सामाजिक, राजकीय, आर्थिक, आणि तत्त्वज्ञानात्मक विषयांवर लेखकांनी विचार मांडले.
• ललित निबंध: ललित निबंध म्हणजे व्यक्तिनिष्ठ आणि कल्पनात्मक लेखन. लेखकांनी स्वतःच्या भावना, अनुभव आणि निरीक्षणांवर आधारित निबंध लिहिले.
• चरित्रात्मक निबंध: थोर व्यक्तींच्या जीवनावर आणि कार्यावर प्रकाश टाकणारे निबंध लिहिले गेले.
• समीक्षात्मक निबंध: साहित्य, कला आणि संस्कृती यांवर समीक्षात्मक दृष्टिकोन असलेले निबंध लिहिले गेले.

वैशिष्ट्ये:

• विचार आणि भावनांचा समन्वय: या काळातील निबंधात विचार आणि भावना यांचा समन्वय आढळतो. केवळ बौद्धिक विश्लेषण न करता, लेखकांनी आपल्या भावनांनाही वाट मोकळी करून दिली.
• शैलीची विविधता: निबंधलेखनात विविध शैलींचा वापर केला गेला. काही लेखकांनी सोपी आणि सरळ भाषा वापरली, तर काहींनी अलंकारिक आणि কাব্যमय शैलीचा अवलंब केला.
• सामाजिक जाणीव: या काळातील निबंधांमध्ये सामाजिक समस्यांविषयी जागरूकता दिसून येते. जातीयভেদ, गरीब-श्रीमंत दरी, आणि राजकीय अस्थिरता यांसारख्या विषयांवर लेखकांनी विचार व्यक्त केले.
• आत्मनिष्ठता: अनेक निबंधकार आत्मनिष्ठ होते. त्यांनी स्वतःच्या जीवनातील अनुभव आणि विचारधारा निबंधातून मांडल्या.
• भाषा आणि साहित्य: या काळात मराठी भाषेचा विकास झाला. लेखकांनी आपल्या लेखनात नवीन शब्द आणि वाक्यरचनांचा वापर केला. त्यामुळे मराठी साहित्य समृद्ध झाले.

उदाहरण: आचार्य अत्रे, ना. सी. फडके, आणि पु. ल. देशपांडे यांसारख्या लेखकांनी या काळात विविध विषयांवर उत्कृष्ट निबंध लिहिले.