जातिवाद आणि संप्रदाय यातील फरक:

जातिवाद आणि संप्रदाय हे दोन्ही सामाजिक भेदभाव आणि असमानतेचे प्रकार आहेत, परंतु त्यांची उत्पत्ती, स्वरूप आणि परिणाम भिन्न आहेत.

• जातिवाद (Casteism):

  • उत्पत्ती: जातीव्यवस्था ही भारतीय उपखंडात हजारो वर्षांपासून चालत आलेली सामाजिक रचना आहे. हे वंश, व्यवसाय आणि सामाजिक स्थितीवर आधारित आहे.
  • स्वरूप: जातीव्यवस्था लोकांचे वेगवेगळ्या गटांमध्ये वर्गीकरण करते, ज्यांना जाती म्हणतात. प्रत्येक जातीची सामाजिक स्थिती, अधिकार आणि कर्तव्ये निश्चित केलेली असतात.
  • परिणाम: जातीभेदामुळे सामाजिक असमानता, भेदभाव आणि संधींचा अभाव निर्माण होतो.

• संप्रदायवाद (Communalism):

  • उत्पत्ती: सांप्रदायिकता हा एक राजकीय विचार आहे जो धर्म, भाषा किंवा संस्कृतीवर आधारित आहे.
  • स्वरूप: सांप्रदायिकता एका विशिष्ट धार्मिक किंवा सांस्कृतिक गटाच्या हितांना प्रोत्साहन देते आणि इतर गटांना विरोध करते.
  • परिणाम: सांप्रदायिकतेमुळे सामाजिक ध्रुवीकरण, हिंसा आणि राजकीय अस्थिरता निर्माण होते.

फरक:

उदाहरण:

• एका विशिष्ट जातीतील व्यक्तीला केवळ त्याच्या जातीमुळे नोकरी नाकारणे हा जातिवाद आहे.
• एका विशिष्ट धर्माच्या लोकांना लक्ष्य करून त्यांच्याविरुद्ध हिंसा करणे हा संप्रदायवाद आहे.

जातिवाद आणि संप्रदायवाद हे दोन्ही समाजासाठी हानिकारक आहेत आणि त्यांच्या निर्मूलनासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.