शेअर बाजार
नाणेबाजाराची संरचना कशी स्पष्ट कराल?
2 उत्तरे
2
answers
नाणेबाजाराची संरचना कशी स्पष्ट कराल?
0
Answer link
भारतातील नाणे बाजाराची संरचना :
भारतातील नाणे बाजार हा दुहेरी स्वरूपाचा आहे. यामध्ये संघटित क्षेत्र व असंघटित क्षेत्र यांचा समावेश होतो. संघटित क्षेत्रामध्ये भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI), व्यापारी बँका, सहकारी बँका, विकास वित्तीय संस्था, गुंतवणूक संस्था, भारतीय सवलत व वित्त गृह (DFHI) यांचा समावेश होतो. तसेच असंघटित क्षेत्रात सावकार, स्थानिक वित्तीय पुरवठा करणाऱ्या संस्था (बँकर्स) व अनियंत्रित बिगर बँक वित्त पुरवठा, मध्यस्थ संस्था यांचा समावेश होतो.
भारतातील नाणे बाजाराचे केंद्र, मुंबई, दिल्ली व कोलकता या शहरांमध्ये एकवटले आहे. त्यामध्ये मुंबई हे एकमेव प्रभावी नाणे बाजाराचे केंद्र आहे. ज्यामध्ये भारतातील सर्व भागांमधून पैशाचा ओघ येतो.
पुढील तक्त्यावरून भारतीय नाणे बाजारातील संघटित क्षेत्राची कल्पना येऊ शकते.
भारतीय रिझर्व्ह बँक
व्यापारी बँका
सहकारी बँका
विकास वित्तीय संस्था
भारतीय सवलत व वित्तीय गृह
स्थानिक बँकर्स
सावकार
संघटित क्षेत्र
असंघटित क्षेत्र
अनियंत्रित बिगर बँक वित्तीय मध्यस्थ संस्था
0
Answer link
नाणेबाजाराची संरचना (Money Market Structure) खालीलप्रमाणे स्पष्ट करता येईल:
१. संघटित क्षेत्र (Organized Sector):
- रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI): ही भारतातील नाणेबाजाराची सर्वोच्च संस्था आहे. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI)
- व्यापारी बँका (Commercial Banks): या बँका लोकांना कर्ज देतात आणि ठेवी स्वीकारतात.
- सहकारी बँका (Cooperative Banks): या बँका विशेषतः ग्रामीण भागात कार्यरत असतात.
- विकास वित्तीय संस्था (Development Financial Institutions): या संस्था उद्योगांना दीर्घ मुदतीचे कर्ज पुरवतात.
२. असंघटित क्षेत्र (Unorganized Sector):
- सावकार (Money Lenders): हे स्थानिक पातळीवर कर्ज देतात.
- देशीय बँकर (Indigenous Bankers): हे पारंपरिक बँकिंग व्यवसाय करतात.
- गैर-बँकिंग वित्तीय कंपन्या (Non-Banking Financial Companies - NBFCs): या बँकिंग सेवा पुरवतात पण बँका नाहीत. NBFCs
नाणेबाजारातील साधने (Money Market Instruments):
- ट्रेझरी बिले (Treasury Bills): हे सरकारद्वारे जारी केले जातात.
- व्यापारी पत्रे (Commercial Papers): हे कंपन्यांद्वारे जारी केले जातात.
- ठेवी प्रमाणपत्रे (Certificates of Deposit): बँकांद्वारे जारी केले जातात.
- मागणीprotocol (Call Money): हे एका दिवसासाठीचे कर्ज आहे.
महत्व (Importance):
- अल्प मुदतीची गरज पूर्ण करणे.
- तरलता (Liquidity) व्यवस्थापित करणे.
- अर्थव्यवस्थेला चालना देणे.