अर्थशास्त्र

भिशी हा एक बचत आणि कर्ज देण्याचा अनौपचारिक मार्ग आहे. यात काही लोक एकत्र येतात आणि नियमितपणे काही रक्कम जमा करतात. ठराविक मुदतीनंतर, जमा झालेली रक्कम एका व्यक्तीला दिली जाते, ज्याला पैशाची गरज असते. ही प्रक्रिया गरजू सदस्याला पैसे मिळेपर्यंत चालू राहते.

भिशीचे फायदे:

• सोपे आणि सुलभ: भिशी सुरु करण्यासाठी जास्त कागदपत्रांची गरज नसते.
• कर्ज मिळवणे सोपे: बँकेतून कर्ज मिळवणे कठीण असल्यास, भिशी हा चांगला पर्याय आहे.
• बचत करण्याची सवय: नियमितपणे पैसे जमा केल्याने बचत करण्याची सवय लागते.

तोटे:

• धोका: भिशी चालवणारी व्यक्ती (भिशी प्रमुख) पैसे घेऊन पळून गेल्यास नुकसान होऊ शकते.
• विश्वास: भिशी ही विश्वासावर चालते. त्यामुळे, फसवणूक होण्याची शक्यता असते.
• कायदेशीर नाही: भिशी ही पूर्णपणे कायदेशीर नाही, त्यामुळे वाद झाल्यास कायदेशीर मदत मिळणे कठीण असते.

भिशी लावण्यापूर्वी काय काळजी घ्यावी:

• भिशी चालवणारी व्यक्ती विश्वासू असावी.
• भिशीमधील सदस्यांना एकमेकांची माहिती असावी.
• नियमावली स्पष्ट असावी.

तुम्हाला 2.5 लाख रूपयांची गरज आहे, त्यामुळे भिशी लावण्यापूर्वी सर्व बाजूंचा विचार करणे आवश्यक आहे.

इंग्लंडचे नवीन कर धोरण 2025-26 (England New Tax Policy 2025-26)

इंग्लंडमध्ये 6 एप्रिल 2025 पासून पारंपरिक अधिवास-आधारित कर प्रणाली (domicile-based tax system) बदलून निवास-आधारित (residence-based) प्रणाली लागू केली जाईल. यामुळे अनेक वर्षांपासून मिळत असलेले नॉन-डॉम (non-dom) कर सवलतीचे फायदे संपुष्टात येतील.

नवीन नियमांनुसार:

• जे यूकेमध्ये (UK) राहतात, त्यांच्या जागतिक उत्पन्नावर आणि नफ्यावर कर लागेल.
• परदेशातून येणाऱ्या लोकांसाठी एक दिलासादायक योजना आहे. त्यानुसार, जे लोक मागील 10 वर्षांपासून यूकेमध्ये कर भरत नाही आहेत, त्यांना सुरुवातीच्या 4 वर्षांसाठी परदेशी उत्पन्न आणि नफ्यावर 100% सूट मिळेल.

इतर महत्त्वाचे बदल:

• गुंतवणूकदारांसाठी: Business Asset Disposal Relief आणि Investors' Relief वरील कॅपिटल गेन टॅक्स (capital gains tax) 6 एप्रिल 2025 रोजी किंवा त्यानंतर केलेल्या व्यवहारांवर 14% पर्यंत वाढेल, आणि 6 एप्रिल 2026 रोजी किंवा त्यानंतर केलेल्या व्यवहारांवर 18% पर्यंत वाढेल. Investors' Relief ची मर्यादा 30 ऑक्टोबर 2024 पासून £10m वरून £1m पर्यंत कमी केली जाईल.
• उत्तराधिकार कर (Inheritance Tax): उत्तराधिकार करात (IHT) देखील बदल होतील. आता जे लोक यूकेमध्ये मागील 20 वर्षांमध्ये 10 वर्षं राहिले आहेत, त्यांच्या जागतिक संपत्तीवर यूकेमध्ये उत्तराधिकार कर (IHT) लागू होईल.

हे सर्व बदल 2025-26 या वर्षात लागू होतील.

अर्थशास्त्र आणि वाणिज्यशास्त्र (Economics and Commerce) हे दोन्ही विषय एकमेकांशी संबंधित आहेत, पण दोघांमध्ये काही मूलभूत फरक आहेत. त्यांचे संबंध खालीलप्रमाणे स्पष्ट केले आहेत:

1. उत्पादन आणि वितरण (Production and Distribution):
   • अर्थशास्त्र: अर्थशास्त्र हे उत्पादन, वितरण आणि उपभोग (Consumption) यांसारख्या आर्थिक क्रियांचा अभ्यास करते. वस्तू आणि सेवा कशा तयार होतात, त्यांचे वितरण कसे होते आणि लोकांच्या गरजा कशा पूर्ण होतात, यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.
   • वाणिज्यशास्त्र: वाणिज्यशास्त्रामध्ये वस्तूंचे उत्पादन, त्यांची खरेदी-विक्री, साठवणूक आणि वितरणाचे व्यवस्थापन पाहिले जाते. यात जाहिरात, बाजारपेठ संशोधन (Market Research) आणि विक्री यांसारख्या क्रियांचा समावेश असतो.
2. वित्तीय व्यवस्थापन (Financial Management):
   • अर्थशास्त्र: अर्थशास्त्र हे वित्तीय बाजारांचे विश्लेषण करते. जसे की शेअर बाजार (Stock market), कर्ज रोखे (Bonds) आणि बँकिंग प्रणाली (Banking System).
   • वाणिज्यशास्त्र: वाणिज्यशास्त्रामध्ये व्यवसायासाठी आवश्यक असलेल्या वित्तपुरवठ्याचे नियोजन आणि व्यवस्थापन केले जाते. यात जमाखर्च (Accounting), वित्तीय विश्लेषण (Financial Analysis) आणि गुंतवणुकीचे निर्णय (Investment Decisions) यांचा समावेश असतो.
3. ध्येय (Objective):
   • अर्थशास्त्र: अर्थशास्त्राचा उद्देश समाजाचे कल्याण (Social Welfare) आणि आर्थिक विकास (Economic Development) साध्य करणे आहे.
   • वाणिज्यशास्त्र: वाणिज्यशास्त्राचा उद्देश व्यवसाय करणे, नफा मिळवणे आणि व्यावसायिक उद्दिष्ट्ये साध्य करणे आहे.
4. उपयोजन (Application):
   • अर्थशास्त्र: अर्थशास्त्राचे ज्ञान सरकारला आर्थिक धोरणे (Economic Policies) ठरवण्यासाठी, तसेच सामाजिक समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी उपयुक्त ठरते.
   • वाणिज्यशास्त्र: वाणिज्यशास्त्राचे ज्ञान व्यावसायिक संस्थांना (Business Organizations) त्यांच्या दैनंदिन कामकाजात मदत करते.

उदाहरण:

एखाद्या कंपनीने नवीन उत्पादन सुरू करायचे आहे. अर्थशास्त्र हे उत्पादन कोणत्या किंमतीला विकावे हे ठरवण्यासाठी मागणी आणि पुरवठा (Demand and Supply) यांचा अभ्यास करेल. तर वाणिज्यशास्त्र त्या उत्पादनाचे जास्तीत जास्त उत्पादन कसे करायचे, त्याचे वितरण कसे करायचे आणि ते ग्राहकांपर्यंत कसे पोहोचवायचे हे ठरवेल.

थोडक्यात, अर्थशास्त्र हे सिद्धांत (Theory) आणि विश्लेषण (Analysis) यावर अधिक लक्ष केंद्रित करते, तर वाणिज्यशास्त्र हे प्रत्यक्ष (Practical) व्यवस्थापन आणि व्यवसायावर अधिक लक्ष केंद्रित करते.

व्यवस्थापकीय अर्थशास्त्राच्या अभ्यासात निर्णय घेण्याच्या प्रक्रियेतील विविध टप्पे खालीलप्रमाणे आहेत:

1. समस्या किंवा संधीची ओळख (Identification of the Problem or Opportunity):

   पहिला टप्पा म्हणजे नेमकी समस्या काय आहे किंवा कोणती संधी उपलब्ध आहे हे ओळखणे. व्यवस्थापकाने वस्तुनिष्ठपणे आणि स्पष्टपणे समस्येचे किंवा संधीचे विश्लेषण केले पाहिजे.

2. माहितीचे संकलन आणि विश्लेषण (Data Collection and Analysis):

   समस्या किंवा संधी ओळखल्यानंतर, त्यासंबंधी आवश्यक माहिती गोळा करणे आवश्यक आहे. यात बाजारपेठेतील आकडेवारी, मागणी-पुरवठ्याची माहिती, खर्च आणि उत्पन्नाचे आकडे, आणि इतर relevant डेटा समाविष्ट असतो. गोळा केलेल्या माहितीचे विश्लेषण करून निष्कर्ष काढणे महत्त्वाचे आहे.

3. पर्यायांची निर्मिती (Developing Alternatives):

   उपलब्ध माहिती आणि विश्लेषणाच्या आधारावर, समस्येचे निराकरण करण्यासाठी किंवा संधीचा लाभ घेण्यासाठी विविध पर्याय तयार करणे. प्रत्येक पर्यायाचे फायदे आणि तोटे काय आहेत, याचा विचार करणे आवश्यक आहे.

4. पर्यायांचे मूल्यांकन (Evaluation of Alternatives):

   तयार केलेल्या प्रत्येक पर्यायाचे काळजीपूर्वक मूल्यांकन करणे. यात खर्च-लाभ विश्लेषण (cost-benefit analysis), SWOT विश्लेषण (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats analysis) आणि इतर relevant तंत्रांचा वापर केला जातो.

5. सर्वोत्तम पर्यायाची निवड (Selection of the Best Alternative):

   मूल्यांकन केलेल्या पर्यायांमधून सर्वात योग्य पर्याय निवडणे. निवड करताना कंपनीचे ध्येय, संसाधने आणि अपेक्षित परिणाम यांचा विचार करणे आवश्यक आहे.

6. निर्णयाची अंमलबजावणी (Implementation of the Decision):

   निवडलेल्या पर्यायाची प्रत्यक्ष अंमलबजावणी करणे. यासाठी योग्य योजना तयार करणे, कर्मचाऱ्यांचे प्रशिक्षण, आणि आवश्यक संसाधनांची व्यवस्था करणे आवश्यक आहे.

7. परिणामांचे मूल्यांकन (Evaluation of Results):

   निर्णयाची अंमलबजावणी केल्यानंतर, त्याचे परिणाम तपासणे महत्त्वाचे आहे. अपेक्षित परिणाम मिळाले की नाही, काही सुधारणा आवश्यक आहेत का, हे पाहणे आवश्यक आहे.

हे टप्पे व्यवस्थापकांना प्रभावी निर्णय घेण्यास मदत करतात आणि व्यवसायाच्या यशामध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.

 यातील Micro हा शब्द ग्रीक भाषेतील Mikros या शब्दापासून आलेला आहे याचा अर्थ लहान भाग किंवा दशलक्षवा भाग असा होतो यावरून 

 सूक्ष्म अर्थशास्त्रात अर्थव्यवस्थेतील एखाद्या लहान घटकाचा किंवा एखाद्या अंशाचा अभ्यास केला जातो 

सूक्ष्म अर्थशास्त्राच्या  व्याख्या  

 १)प्रा.माॅरिस डॉब - “अर्थव्यवस्‍थेचे सूक्ष्मदर्शी अध्ययन म्‍हणजे सूक्ष्म अर्थशास्‍त्र होय.”

२) प्रा. बोल्डिंग - यांच्या मते- "एक व्यक्ती, एखादया कुटुंबाचा ,एखाद्या वस्तूची किंमत ,एखादी उदयोग संस्था,

 विशिष्ट उद्योग, विशिष्ट वस्तूचा अभ्यास म्हणजे सूक्ष्म अर्थशास्त्र होय".

सूक्ष्म अर्थशास्त्र हे अर्थव्यवस्थेतील अत्यंत सूक्ष्म घटकांचा अभ्यास करते.

 सूक्ष्म अर्थशास्त्रात विशिष्ट कुटुंब, विशिष्ट उत्पादन संस्था, वैयक्तिक मागणी, वैयक्तिक पुरवठा, वैयक्तिक उत्पन्न, विशिष्ट वस्तूंची किंमत इत्यादींचा अभ्यास केला जातो.

सूक्ष्म अर्थशास्त्रात एखादा उपभोक्ता महत्तम समाधान कशा प्रकारे प्राप्त करतो व एखादा उत्पादक किंवा उत्पादनसंस्था/पेढी महत्तम नफा कशा प्रकारे प्राप्त करते याचा अभ्यास केला जातो. सूक्ष्म अर्थशास्त्रात समग्र घटकांचा अभ्यास केला जात नाही. त्यामुळे सूक्ष्म अर्थशास्त्र हे समुच्चयात्मक स्वरूपाचे नसून व्यक्तिगत स्वरूपाचे असते. म्हणून सूक्ष्म अर्थशास्त्राची व्याप्ती अमर्याद नसून मर्यादित आहे.

सूक्ष्म अर्थशास्त्राची वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत: