जीवन

*निसर्गातील घटक:*

१. वायू

२. जल

३. जमीन

४. वनस्पती

५. प्राणी

६. खनिजे

७. सूर्यप्रकाश

*मानवी जीवनाशी संबंध:*

१. वायू: श्वसनासाठी आवश्यक

२. जल: प्यायला, स्वच्छतेसाठी, शेतीसाठी

३. जमीन: राहता, शेती, व्यवसायासाठी

४. वनस्पती: अन्न, औषधे, ऑक्सिजन तयार करण्यासाठी

५. प्राणी: अन्न, लाभदायक पदार्थ, साथीसाठी

६. खनिजे: उद्योग, वीजनिर्मितीसाठी

७. सूर्यप्रकाश: उष्णता, प्रकाश, वनस्पतींच्या वाढीसाठी

*निसर्गातील घटकांचा मानवी जीवनावर परिणाम:*

१. आरोग्य

२. अन्न सुरक्षा

३. जलवायू नियंत्रण

४. ऊर्जा संचयन

५. आर्थिक विकास

६. सामाजिक स्थिरता

७. मानसिक शांतता

मानवी जीवन निसर्गातील घटकांवर अवलंबून आहे. या घटकांचे संरक्षण आणि संतुलित वापर करणे गरजेचे आहे.

संवादाचे महत्त्व:

१. विचारांचे आदान-प्रदान: संवादामुळे व्यक्ती आपले विचार, कल्पना आणि भावना दुसऱ्या व्यक्तीशी सामायिक करू शकतात.

२. संबंध निर्माण: संवादामुळे व्यक्ती एकमेकांशी जोडले जातात आणि संबंध दृढ होतात.

३. समस्या समाधान: संवादामुळे व्यक्ती समस्यांचे समाधान करू शकतात आणि परस्पर समजut निर्माण करू शकतात.

४. व्यक्तिगत विकास: संवादामुळे व्यक्ती आपले व्यक्तिगत विकास करू शकतात आणि आपल्या क्षमता वाढवू शकतात.

५. संघटनात्मक कार्य: संवादामुळे संघटनात्मक कार्य सुरळीतपणे चालते आणि निर्णय घेण्याची प्रक्रिया सुलभ होते.

६. तणाव कमी करणे: संवादामुळे व्यक्ती तणाव कमी करू शकतात आणि मानसिक शांतता मिळवू शकतात.

संवादाच्या प्रकार:

१. मौखिक संवाद

२. लिखित संवाद

३. दृश्य संवाद

४. भावनिक संवाद

संवादाचे तंत्र:

१. ऐकणे

२. बोलणे

३. समजणे

४. प्रतिसाद देणे

संवाद हा माणसाच्या जीवनातील एक महत्त्वाचा घटक आहे. तो व्यक्ती आणि समूह यांच्या मध्ये संबंध निर्माण करून त्यांना एकत्र ठेवतो.

नगररचना:

 * सिंधू संस्कृतीची नगरे अतिशय सुव्यवस्थित होती.

 * रस्ते चौथऱ्यासह होते, गटारांची व्यवस्था होती, घरे सुसज्ज होती.

 * मोहेंजो-दडो आणि हडप्पा ही नगरे त्या काळातील सर्वात मोठी नगरे होती.

व्यवसाय:

 * सिंधू संस्कृतीतील लोक शेती, पशुपालन, व्यापार आणि हस्तकला यांवर अवलंबून होते.

 * ते कापूस, गहू, जव आणि बाजरीची लागवड करत.

 * पशुधन म्हणून गाय, बैल, मेंढे आणि शेळ्या पाळत.

 * मोठ्या प्रमाणात व्यापार करत असल्याचे पुरावे सापडले आहेत.

कला आणि संस्कृती:

 * सिंधू संस्कृतीतील लोकांना कला आणि संस्कृतीची आवड होती.

 * त्यांनी उत्कृष्ट मूर्ती, शिक्के आणि मुद्रे तयार केल्या.

 * त्यांची स्थापत्य कलाही अतिशय विकसित होती.

धर्म:

 * सिंधू संस्कृतीतील लोकांचा धर्म कसा होता याबद्दल अजूनही संशोधन सुरू आहे.

 * मात्र त्यांना मातृशक्तीची पूजा करायची, असे दिसून येते.

 * त्यांच्याकडे विवाहसंस्था होती आणि ते मृत व्यक्तींना पुरत.

समाज:

 * सिंधू संस्कृतीतील समाजात शेतकरी, कारागीर, व्यापारी आणि शासक असे विविध वर्ग होते.

 * महिलांची स्थिती आजच्या तुलनेत चांगली होती, असे मानले जाते.

सिंधू संस्कृती का महत्त्वाची आहे?

 * सिंधू संस्कृती ही भारतातील सर्वात प्राचीन संस्कृतींपैकी एक आहे.

 * या संस्कृतीने नागरी जीवन, व्यापार, कला आणि संस्कृती या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.

 * सिंधू संस्कृतीचा अभ्यास करून आपल्याला आपल्या पूर्वजांबद्दल अधिक माहिती मिळते.

अधिक माहिती:

सिंधू संस्कृतीबद्दल अधिक माहिती मिळवण्यासाठी तुम्ही पुस्तके वाचू शकता किंवा इंटरनेटवर शोध घेऊ शकता.

नोट: सिंधू संस्कृतीबद्दल अजूनही अनेक रहस्य उलगडलेली नाहीत. नवीन शोधांमुळे या माहितीत बदल होऊ शकतात.

त्याकरिता आपण आपली भूमिका स्पष्ट मांडली पाहिजे.

होय , त्यासाठी आई कडून आशिर्वाद घेऊन आत्म तत्व काय आहे, त्याचं शिक्षण झाले तर मला तुम्हांला माहिती मिळेल अशी एक देवता जी विद्या सरस्वती आहे तिच्याकडून जाणकारी प्राप्त होते . मानवाला कान नाक डोळे तोंड पाय  त्वचा  आदि सजग संवेदनशील असे मिळाले आहेत. त्याद्वारे आपल्याला जाणकारी ओळख करून देण्यात हे मन मेंदू मनगट मजबूत करावे लागते. विद्या सरस्वती ही काया मने वाचे आपणांस उघड्या डोळ्यांनी शिक्षण देते. या निसर्गातील पशुपक्षी कीटक झाडे वनस्पती वनराई तसेच हे डोंगर दर्यां निर्झर धबधबे जलप्रवाह नदी ओहळ सागर आकाश आदि द्वारे शिक्षण उपलब्ध आहे.  हे उद् भव पाहून ओळख ही  दृढ विश्वासाने कायमदायम होते आणि मनी समर्थपणे रूजते. कारण देवाचेच देणं जे वर्तमान आज ही आहे पूर्वीही होते व निसर्ग पुढेही तेच चालू ठेवेल. कारण कणाकणात देवकणांची ऊर्जा ताकद शक्ति बळ अजर अमर आहे हा विश्वास आहे.

हे सुज्ञानी लोक जाणतात आणि मग हे विज्ञान नियमांचा आधार घेत आपले कौशल्य वाढीस लागते. हे एकच एक तत्व दृढ आहे तर मग आपण विवेक विचारधारा जपुन काही मिलवर्तन परिवर्तन घडवून आणू शकतो . हा विश्वास स्थिरमनाचा भाग माणसाला स्वस्थ कसा बसू देईल . जर निसर्ग कायमदायम समर्थपणे आपले चक्र सुरू ठेवतोय तर माझी निरिक्षणे नोंदवली पाहिजेत व बदल करता येणार अशी बुद्धी त्यांनेच दिली आहे. तिचा वापर करून मला प्रतिसाद मिळतोय का याचा विचार मागोवा हे ज्ञान विज्ञान आणि तंत्रज्ञान हे प्रज्ञान एकमेकांना पूरक होईल ही जिज्ञासा जागी झाली. यात आर्तता आहे व अर्थार्जन ही आहे . मग आपले ज्ञान तेजाचे प्रतीक हे झळकले पाहिजे अशी निर्मल ओढ लागली. 

ही आर्तता आर्थार्थी जिज्ञासू वृत्तीने ज्ञानी बनली तरच मिलवर्तन एक सद्भाव सद्विचार पुढे परिवर्तन घडुन येईल ही खात्री झाली. यातूनच नवविधा भक्ती भाव मिळत गेला .आणि माणूस या वर्तमानी सर्वोत्तम प्रेम कामगिरी करत एकनिष्ठ राहण्याची किमया साधताना तहानभूक विसरला . उपासतापास  सुरू झाले . व्रतवैकल्ये साधनं समोर आली. एक नवीन दृश्य पाहून आनंदित वृत्तीने सर्व मनोकामना संकल्प कृतिशील वाटचालीने निश्चितच पूर्ण होतील हे जाणून तो हरीला भजू लागला . आता हरी हा व्यथा दूर करणारा , हर्ता कर्ता करविता आहे .ही मूळ माऊली आई आहे .आणि आत्मा ईश्वरी देहादेही एक तत्व दृढ धरी मना हरिसी करुणा येईल तुझी...अशी ही आठवण ...कधी विसर ना व्हावा...संतसंग देई सदा ...असा भाव... भाव तोचि देव भावेविण देव न कळे नि :संदेह ... ही भावना स्थिर झाली , आणि हृदयांहृदयी हा अंश देवकणं प्रत्येक मानवी हृदयांत 

 लपला आहे तोच आत्मा हा पांडुरंगाचा एक अंश  आहे त्यालाच आपण सतत सक्रीय सहभाग घेऊन कार्यप्रवण करण्यासाठी सतत ध्यानी मनी जागृती स्वप्नी नामामृताने अंभ्यग्यस्नान घालावे लागेल . भजन पूजन कीर्तन सत्संग सेवेने हा अंश चमकदार बनतो व मुखकमलावर एक गोड तेज येते . असा चैतन्य लावण्याचा गाभा प्रकाशित राहील हे पाहिले पाहिजे. आयुष्याचा ताणाबाणा बुनियाद विणं ही रेशीम वस्त्राप्रमाणे मजबूत व्हावी . हातात काम मुखाने राम..

हे विठ्ठल, विठ्ठल जय हरी नाम अमृत कुपी साधुसंतांना सापडली .

म्हणून तो हा विठ्ठल बरवा,तो हा माधव बरवा करीत पायी वारी करत आहे कारण तो देव एक करूनी घ्यावा, त्याशिवाय सुख समाधान नाही. ही खात्री आहे की, विटेवरचा पांडुरंग हा वाटसरूंना , चुकलेल्या लोकांना , थकलेल्या जीवाला, असाह्य वेदनांना पळवून लावणारा तसेच आंधळ्या पांगळ्यांना ही डोंगर पार करायला बळ देतोय ,असा विश्वास वाटतो. 

आणि म्हणूनच जनजागृती व्हावी यासाठी समर्पित भावनेने सेवा देणारे सत्यार्थी भावार्थी आपल्यात सामावून घेत मनं जोडण्याची किमया साधत ही आषाढी एकादशी निमित्त जी वारी आहे तिला एक आगळं वेगळं महत्त्व आहे, देवशयनी एकादशी या व्रताचा ही महिमा आहे, तुझे नाम घेता देवा होई समाधान...असं  ते प्रेमानं जगणं सुंदर करीत पुढे वाट चालत आहे.सर्व दुःख यातना सहन करत तो भजनात किर्तनात एकरसी एकनिष्ठ एकजीवी दैदिप्यमान प्रेम कामगिरी विश्वासाने पार पाडतो आहे.. कारण विठ्ठल मी पाहिला... आजि सोनियाचा दिनु, वर्षे अमृताचा घनु, हरि पाहिला रे हरि पाहिला रे, सबाह्य अभ्यंतरी व्यापक हा मुरारी...

वि म्हणजे विनाश ना होणारा अटळ अजर अमर अखंड                          एकच एक जो विशुद्ध आहे..

ठ्ठ म्हणजे जिकडे तिकडे चोहीकडे मागे उभा मंगेश पुढे उभा                    मंगेश असा ठासून भरलेला 

ल म्हणजे ज्याला अंत लय नाही असा...हा पांडुरंग 

तो पूर्ण अंश प्रभु परमात्मा आहे..

वारी वारी जन्ममरणांते वारी,हारी पडलो आता संकट निवारी !!!

या वर्तमानी सर्वोत्तम प्रेम कामगिरी आहे आणि म्हणूनच या वारीत .... १. कुणालाही निमंत्रण नाही 

२. कुठलीचं भंपकबाजी नाही.

३.कोणाचा कोणावर राग रूसवा नाही 

४. कोण खायला घालेल की नाही हे माहित नाही 

५.खिशात एक रूपया या दमडीची गरज नाही 

६.कुठेही गालबोट लागत नाही 

७.इहलोकी एवढां मोठा सोहळा जगाच्या पाठीवर कुठेही  नाही 

८. कोठेच कुणाजवळ गर्वाचा किंवा अहंकाराचा लवलेश नाही 

९. असा नेत्रदिपक सोहळा , ऊर भरून आनंद प्रसन्नता लाभणारा सोहळा 

१०. श्रीमंतच नाही तर गर्भश्रीमंतीचा सोहळा,कुबेराला ही लाजवेल असा दिमाखदार सोहळा 

११.   हा सगळा वारीचा अट्टाहास का ?

         तर फक्त....

       मुख दर्शन व्हावे आता, 

        तू सकळं जनांचा दाता  ||

       घे कुशीत या माऊली तुझ्या 

        पायरी ठेवीतो माथा. !!!

या आषाढी एकादशीच्या दिवशी आपले मन नमन करून सहजतेने विशालतेकडे पहात ... देवा तूचि गणेशु, सकलार्थ मति प्रकाशु... भला करो कर्तार,सबका सबविधी हो कल्याण !!!

दुरितांचे तिमीर जावो,विश्व स्वधर्म सूर्ये पाहो ...

जो जो वांछिल ते ते लाहो सकळ प्राणिजात  !!

विठ्ठल विठ्ठल जय हरी, जय जय राम कृष्ण हरी !!