नैतिकता
0
Answer link
तुमचा प्रश्न खूप महत्त्वाचा आहे. अनेकदा असं दिसतं की जे लोक चांगले वागतात, दुसऱ्यांना मदत करतात, त्यांनाच जास्त त्रास होतो. याचं नेमकं कारण काय, हे सांगणं कठीण आहे, पण काही संभाव्य स्पष्टीकरणं नक्की देता येतील:
- कर्माचा सिद्धांत: भारतीय दर्शनानुसार, प्रत्येक कृतीचं फळ मिळतं. मागच्या जन्मातील कर्मानुसार या जन्मात सुख-दुःख भोगावी लागतात, असं मानलं जातं. त्यामुळे या जन्मात चांगलं वागूनही मागच्या जन्माच्या कर्मानुसार दुःख येऊ शकतं.
- परीक्षा: असं म्हणतात, देव नेहमी चांगल्या लोकांची परीक्षा घेतो. या परीक्षेतून तावून सुलाखून निघाल्यावर त्यांचं भलं होतं.
- नशिबाचा भाग: काहीवेळा दुःख आणि अडचणी नशिबाचा भाग असतात. त्यावर कोणाचं नियंत्रण नसतं.
- जगाची रीत: जग हे चांगलं आणि वाईट अशा दोन्ही गोष्टींनी भरलेलं आहे. त्यामुळे चांगले लोक असले तरी वाईट गोष्टी घडण्याची शक्यता असतेच.
- अपेक्षाभंग: जेव्हा आपण चांगलं वागतो, तेव्हा काहीवेळा आपल्याला लोकांकडून चांगल्या वागणुकीची अपेक्षा असते. पण असं न झाल्यास दुःख होतं.
यावर एक निश्चित उत्तर नाही, पण या दृष्टिकोनातून विचार केल्यास काही प्रमाणात समाधान मिळू शकतं.
1
Answer link
ब्रह्मचर्य म्हणजे इंद्रियांवर नियंत्रण ठेवून वासनांवर विजय मिळवणे. यात शारीरिक, मानसिक आणि भावनिक शुद्धता आवश्यक आहे.
ब्रह्मचर्याचे विविध अर्थ:
- शारीरिक ब्रह्मचर्य: कामवासनांवर नियंत्रण ठेवणे आणि लैंगिक क्रिया टाळणे.
- मानसिक ब्रह्मचर्य: कामुक विचार आणि कल्पनांवर नियंत्रण ठेवणे.
- भावनिक ब्रह्मचर्य: वासना आणि आसक्तींवर नियंत्रण ठेवणे.
ब्रह्मचर्य हा भारतीय संस्कृतीत एक महत्त्वपूर्ण विषय आहे. योग, आयुर्वेद आणि इतर अनेक पारंपरिक पद्धतींमध्ये ब्रह्मचर्याचे पालन करण्याचे महत्त्व सांगितले आहे.
ब्रह्मचर्याचे पालन केल्याने शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य सुधारते, तसेच आध्यात्मिक प्रगती होण्यास मदत होते.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:
1
Answer link
छान प्रश्न आहे!
"पराजय कोणाचा होतो – खरा की खोट्याचा?" याचं उत्तर थोडं विचारपूर्वक द्यावं लागतं.
खरा माणूस अनेकदा सत्य आणि प्रामाणिकपणावर उभा असतो. त्यामुळे वाट तशी सोपी नसते. त्याला संघर्षांना तोंड द्यावं लागतं, काही वेळा तो हरतोसुद्धा. पण त्या पराजयातही त्याची मूल्यं जपलेली असतात, म्हणून तो खरा अर्थाने हरत नाही.
खोटा माणूस कधीकधी फसवणूक, कपट करून यशस्वी झाल्यासारखा वाटतो. पण वेळ गेल्यावर सत्य समोर येतं. तेव्हा त्याचा पराभव ठरलेलाच असतो.
म्हणून तात्पुरत्या नजरेत खरा माणूस हरल्यासारखा दिसू शकतो, पण दीर्घकाळात पराजय हा नेहमी खोट्याचाच होतो.
0
Answer link
पर्यावरणीय नैतिकतेची गरज
पर्यावरणाच्या विविध घटकांपैकी मानव हा एक असा घटक आहे ज्यामध्ये काही प्रमाणात स्वतःनुसार पर्यावरण बदलण्याची क्षमता आहे.
गेल्या दशकांमध्ये जगाची लोकसंख्या खूप वेगाने वाढली आहे, जी 2050 पर्यंत सुमारे 9-10 अब्ज होईल असा अंदाज आहे.
झपाट्याने वाढणारी लोकसंख्या आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या विकासामुळे मानवी प्रभाव वाढला आहे. याचाच परिणाम म्हणून पर्यावरणाच्या समस्या एका भयंकर राक्षसाप्रमाणे जगासमोर उभ्या आहेत.
खरं तर, मानवाने नैसर्गिक संसाधनांचा अवाजवी शोषण आणि दुरुपयोग केला आहे, ज्यामुळे पर्यावरणाचा ऱ्हास, हवामान बदल, ग्लोबल वार्मिंग यासारख्या समस्या उद्भवल्या आहेत.
म्हणून, 'पर्यावरणीय नीतिशास्त्र' संसाधनांची शाश्वतता, पर्यावरण संरक्षण इत्यादींबाबत मानवाच्या जबाबदारीशी संबंधित आहे.
पर्यावरण नैतिकता म्हणजे काय?
पर्यावरण नीतिशास्त्र ही उपयोजित तत्त्वज्ञानाची एक शाखा आहे जी आसपासच्या पर्यावरणाच्या संरक्षणाशी संबंधित नैतिक समस्यांचा अभ्यास करते.
म्हणजेच मनुष्य आणि पर्यावरण यांच्यातील संबंधांचा अभ्यास नैतिक आणि नैतिक मूल्यांच्या तत्त्वांच्या प्रकाशात केला जातो.
प्रामुख्याने मानवाच्या त्या क्रियाकलापांचे मूल्यमापन नैतिकतेच्या आधारे केले जाते ज्याचा पर्यावरणावर परिणाम होतो.
जर्नल नेचरच्या मते, "पर्यावरण नैतिकता ही उपयोजित तत्त्वज्ञानाची एक शाखा आहे जी पर्यावरणीय मूल्यांच्या मूलभूत संकल्पनांचा अभ्यास करते, तसेच जैवविविधता आणि परिसंस्था यांचे संरक्षण आणि देखभाल करण्यासाठी केलेल्या सामाजिक वृत्ती, कृती आणि कृती यांचा अभ्यास करते." धोरणांसारख्या समस्यांचा अभ्यास केला जातो. .
पर्यावरण नैतिकता या विश्वासावर आधारित आहे की मानवाबरोबरच पृथ्वीच्या जैवमंडलात राहणारे विविध प्राणी, वनस्पती आणि झाडे देखील या समाजाचा एक भाग आहेत.
अमेरिकन विद्वान आल्डो लिओपोल्डचा असा विश्वास आहे की सर्व नैसर्गिक गोष्टींमध्ये जन्मजात मूल्ये असतात, म्हणून मानवाने दावा केलेले सर्व अधिकार सर्व नैसर्गिक गोष्टींना देखील लागू होतात आणि मानवांनी त्यांचा आदर केला पाहिजे.
पर्यावरण नैतिकतेशी संबंधित समस्या
नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा दुरुपयोग : नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा गैरवापर आणि अतिशोषणामुळे पर्यावरणात असंतुलनाची परिस्थिती निर्माण होत आहे.
मानव हा निसर्गाचा एक भाग असल्यामुळे निसर्गाशी सहकार्य आणि समन्वय प्रस्थापित करून नैसर्गिक संसाधनांचा शाश्वत वापर करता येतो.
जंगलांचा ऱ्हास : मोठमोठे उद्योग आणि बहुराष्ट्रीय कंपन्यांच्या स्थापनेसाठी जंगलांची बिनदिक्कतपणे तोड केली जात आहे.
याशिवाय शेतीसाठी जंगलेही साफ केली जात आहेत.
जंगलांच्या नाशाचा परिणाम गरीब आणि आदिवासी लोकांवर होत आहे जे आपल्या उपजीविकेसाठी जंगलांवर अवलंबून आहेत तर जैवविविधता देखील कमी करत आहेत.
जंगलतोडीमुळे प्राणी-पक्ष्यांचा अधिवास संपत चालला आहे.
त्यामुळे जंगलांचे संवर्धन हे पर्यावरणाच्या नैतिकतेशी निगडीत आहे.
पर्यावरण प्रदूषण
मानवाच्या विविध उपक्रमांमुळे पर्यावरण प्रदूषणाला चालना मिळत आहे. याचा सर्वाधिक विपरीत परिणाम गरीब आणि वंचित घटकांवर होत आहे.
प्रदूषणासारख्या मानवी क्रियाकलापांमुळे नैसर्गिक साखळी बिघडते आणि समतोल स्थिती बिघडते.
माणूस हा पर्यावरणाचा महत्त्वाचा घटक आहे, त्यामुळे पर्यावरण प्रदूषित होऊ न देणे हे माणसाचे नैतिक कर्तव्य आहे.
इक्विटी
नैसर्गिक साधनसंपत्तीवर प्रत्येकाचा समान हक्क आहे, परंतु बहुतांश नैसर्गिक संसाधनांचा अर्धवट बलवान लोकांकडून शोषण आणि गैरवापर केला जात आहे, तर इतर गरीब आणि वंचित लोक त्यांचा वापर करू शकत नाहीत.
पशु अधिकार
प्राणी आणि वनस्पतींचाही नैसर्गिक संसाधनांवर माणसासारखाच हक्क आहे. त्यामुळे नैतिकतेच्या आधारे मानवाने नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा दुरुपयोग थांबवला पाहिजे.
प्राणी कल्याणाची भावना पर्यावरणीय नैतिकतेशी निगडित आहे, कारण प्राणी देखील नैसर्गिक वातावरणात राहतात, त्यामुळे प्राण्यांच्या हक्कांचे देखील संरक्षण केले पाहिजे.
पर्यावरण नैतिकता राखण्यासाठी उपाय
अमेरिकन विद्वान अल्डो लिओपोल्ड यांनी 'लँड एथिक्स' ही संकल्पना मांडली. ते म्हणाले की आपण जमिनीला केवळ संसाधन मानण्याचा विचार थांबवावा/त्यागला पाहिजे.
खरं तर, जमिनीचा अर्थ केवळ मातीच नाही तर जमीन उर्जेचा प्रवाह प्रदान करते ज्यामध्ये मातीसह प्राणी आणि वनस्पतींची भरभराट होते.
त्यामुळे जमिनीला साधनसंपत्ती मानून त्याचा दुरुपयोग थांबवून जमिनीचे संवर्धन करावे लागेल.
पृथ्वीवरील मानवी आणि मानवेतर कल्याण आणि समृद्धी हे एक मूल्य आहे. हे मूल्य मानवेतर जीवनाच्या मानवी उद्देशांसाठी उपयुक्ततेपासून स्वतंत्र आहे.
नैसर्गिक साधनसंपत्तीची समृद्धता आणि वैविध्य हे स्वतःच मूल्य आहे, म्हणून माणसाला हे समजून घेणे आवश्यक आहे की त्यांना त्यांचे शोषण करण्याचा अधिकार नाही.
मानवी जीवन आणि संस्कृतीच्या समृद्धीसाठी लोकसंख्येवर नियंत्रण ठेवणे देखील आवश्यक आहे. मानवेतर जीवनाच्या समृद्धीसाठीही लोकसंख्या कमी करण्याची गरज आहे.
आर्थिक आणि सामाजिक धोरणांमध्ये बदल करण्याची गरज आहे.
नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा दुरुपयोग रोखून समतोल साधण्याची गरज आहे.
पर्यावरण संरक्षणाचे पारंपरिक उपक्रम प्रत्यक्षात आणण्याची गरज आहे.
0
Answer link
देश पातळीवरील नैतिकतेची गरज ही एक महत्त्वपूर्ण संकल्पना आहे. कोणताही देश असो, तो सुव्यवस्थित आणि समृद्ध होण्यासाठी काही नैतिक मूल्यांची आवश्यकता असते. या मूल्यांनाच 'देश पातळीवरील नैतिकता' म्हणतात.
देश पातळीवरील नैतिकतेची गरज:
- सुशासन: देशात सुशासन (Good Governance) स्थापित करण्यासाठी नैतिकतेची आवश्यकता आहे.
- भ्रष्टाचार कमी करणे: भ्रष्टाचार हा देशाच्या विकासातील मोठा अडथळा आहे. नैतिकतेमुळे भ्रष्टाचार कमी होतो.
- कायद्याचे राज्य: कायद्याचे राज्य (Rule of Law) स्थापित करण्यासाठी नैतिकता आवश्यक आहे.
- सामाजिक न्याय: समाजात समानता आणि न्याय प्रस्थापित करण्यासाठी नैतिकतेची गरज आहे.
- राष्ट्रीय एकता: देशातील नागरिकांमध्ये एकता आणि बंधुभाव वाढवण्यासाठी नैतिकता महत्त्वाची आहे.
देश पातळीवर नैतिकता वाढवण्यासाठी उपाय:
- शिक्षण: लहानपणापासूनच मुलांना नैतिक शिक्षण देणे आवश्यक आहे.
- पारदर्शकता: शासनाने आपल्या कारभारात अधिकाधिक पारदर्शकता आणावी.
- जबाबदारी: प्रत्येक नागरिकाने आपली जबाबदारी योग्य रीतीने पार पाडावी.
- राजकीय इच्छाशक्ती: राजकीय नेत्यांनी नैतिकतेचे पालन करावे आणि इतरांनाही प्रोत्साहित करावे.
देश पातळीवरील नैतिकता म्हणजे देशाच्या प्रगती आणि विकासासाठी आवश्यक असलेल्या नैतिक मूल्यांचा समूह. या मूल्यांचे पालन करणे प्रत्येक नागरिकाचे कर्तव्य आहे.
0
Answer link
नैतिकतेचा पहिला दृष्टिकोन परिणाम आधारित नैतिकता (Consequentialism) आहे.
या दृष्टिकोनानुसार, एखाद्या कृतीची नैतिकता तिच्या परिणामांवर अवलंबून असते. म्हणजेच, जर एखाद्या कृतीमुळे चांगले परिणाम मिळत असतील, तर ती नैतिकदृष्ट्या योग्य आहे, आणि जर वाईट परिणाम मिळत असतील, तर ती अनैतिक आहे.
परिणाम आधारित नैतिकतेचे काही प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
- उपयोगितावाद (Utilitarianism): जास्तीत जास्त लोकांचे जास्तीत जास्त कल्याण साधणे.
- स्वार्थवाद (Ethical Egoism): स्वतःचे हित साधणे.
- परार्थवाद (Altruism): इतरांचे हित साधणे.
हा दृष्टिकोन अनेकदा उपयुक्त ठरतो, पण काहीवेळा त्याची अंमलबजावणी करणे कठीण होऊ शकते, कारण भविष्यातील परिणामांचा अंदाज लावणे नेहमीच शक्य नसते.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:
4
Answer link
माझ्या मते जो व्यक्ती चांगलं काम करतो तो नेहमीच महान असतो. चांगले विचार, चांगली कृती करणारा तो महान. सत्याने वागणारा, कुटुंबासाठी, समाजासाठी, देशाच्या हितासाठी प्रामाणिकपणे कष्ट करणारा, प्राणी पक्षी यांच्यावर प्रेम करणारा, नीतिमत्तेने वागणारा, दुसऱ्याचे सुख दुःख जाणणारा आणि अशा अनेक चांगल्या गोष्टी करणारा हाच महान असतो.