बातम्या

तुम्ही म्हणता त्याप्रमाणे, काही राजकीय नेते सत्तेसाठी कोणत्याही थराला जाण्यास तयार असतात. या प्रवृत्तीमुळे लोकशाही धोक्यात येऊ शकते. कारण, नेते लोकांचा विश्वास गमावून बसतात आणि केवळ स्वतःच्या फायद्यासाठी काम करतात.

आजकाल मीडियामध्ये येणाऱ्या बातम्यांमध्ये तथ्य किती आहे, हे तपासणे महत्त्वाचे आहे. अनेकदा मीडिया सनसनाटी बातम्या दाखवून लोकांमध्ये गैरसमज निर्माण करतो. त्यामुळे, कोणत्याही बातमीवर विश्वास ठेवण्यापूर्वी, ती बातमी कोणत्या स्रोतावरून आली आहे आणि त्या बातमीचा उद्देश काय आहे, हे तपासणे आवश्यक आहे.

लोकशाहीमध्ये लोकांना आपले मत व्यक्त करण्याचा अधिकार आहे. त्यामुळे, प्रत्येकाने विचारपूर्वक मतदान करणे आणि आपल्या नेत्यांना जाब विचारणे आवश्यक आहे. जर नेते लोकांच्या हिताऐवजी स्वतःच्या फायद्याला महत्त्व देत असतील, तर त्यांना सत्तेतून खाली खेचण्याची ताकद लोकांमध्ये असायला हवी.

• जागरूकता: लोकांनी राजकीय आणि सामाजिक विषयांवर जागरूक राहणे आवश्यक आहे.
• शिक्षण: लोकांना लोकशाही मूल्यांचे शिक्षण देणे आवश्यक आहे.
• पारदर्शकता: राजकीय प्रक्रिया आणि निर्णय प्रक्रियेत पारदर्शकता असावी.
• जबाबदारी: नेत्यांना त्यांच्या कृतींसाठी जबाबदार धरले पाहिजे.

वृत्तपत्रातील बातम्यांव्यतिरिक्त माहिती मिळवण्याचे अनेक स्रोत आहेत. त्यापैकी काही खालीलप्रमाणे:

1. दूरदर्शन (Television): दूरदर्शन हे बातम्या आणि माहितीचा एक महत्त्वाचा स्रोत आहे. अनेक वृत्तवाहिन्या (news channels) ताज्या बातम्या प्रसारित करतात.
2. रेडिओ (Radio): रेडिओ हे माहिती आणि बातम्या देण्याचे जुने माध्यम आहे. आजही अनेक लोक बातम्यांसाठी रेडिओचा वापर करतात.
3. इंटरनेट (Internet): इंटरनेट हे माहितीचा सर्वात मोठा स्रोत आहे. वेबसाईट, न्यूज पोर्टल, सोशल मीडिया आणि ब्लॉगच्या माध्यमातून माहिती उपलब्ध आहे.
   • न्यूज वेबसाईट (News websites): अनेक वृत्तपत्रांच्या आणि वाहिन्यांच्या वेबसाईट आहेत, जिथे ताज्या बातम्या मिळतात. उदाहरणार्थ, लोकमत (https://www.lokmat.com/), महाराष्ट्र टाइम्स (https://maharashtratimes.com/).
   • सोशल मीडिया (Social media): ट्विटर, फेसबुक आणि इतर सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर बातम्या आणि माहिती त्वरित उपलब्ध होते.
4. पुस्तके आणि मासिके (Books and Magazines): पुस्तके आणि मासिके विशिष्ट विषयांवर आधारित सखोल माहिती देतात.
5. शैक्षणिक संस्था (Educational Institutions): शाळा, कॉलेज आणि विद्यापीठे (universities) संशोधन आणि ज्ञानाचे महत्त्वपूर्ण स्रोत आहेत.
6. सरकारी संकेतस्थळे (Government websites): सरकार विविध योजना आणि धोरणांची माहिती त्यांच्या वेबसाईटवर प्रकाशित करते.
7. तज्ज्ञ व्यक्ती (Experts): विशिष्ट क्षेत्रातील तज्ज्ञ व्यक्तींकडून त्या विषयाची माहिती मिळवता येते.

हे काही प्रमुख स्रोत आहेत ज्यांच्या माध्यमातून तुम्ही वृत्तपत्रांव्यतिरिक्त इतर माहिती मिळवू शकता.

'ढाळजेतून बातम्या पसरणे' म्हणजे समाजात अफवा, चुकीची माहिती किंवा गॉसिप पसरण्याची शक्यता.

या संदर्भात काही गोष्टींचा विचार करणे आवश्यक आहे:

• स्रोताची सत्यता: बातमी कुठून आली आहे, हे महत्त्वाचे आहे. खात्रीलायक नसलेल्या स्रोतांकडून आलेल्या बातम्या चुकीच्या असण्याची शक्यता जास्त असते.
• बातम्यांचा उद्देश: काहीवेळा बातम्या विशिष्ट हेतूने पसरवल्या जातात, ज्यामुळे लोकांमध्ये गैरसमज निर्माण होऊ शकतो.
• सामाजिक वातावरण: समाजात आधीपासूनच नकारात्मकता किंवा तणाव असल्यास, चुकीच्या बातम्या लवकर पसरण्याची शक्यता असते.
• तंत्रज्ञानाचा वापर: सोशल मीडिया आणि इतर तंत्रज्ञानामुळे बातम्या झपाट्याने पसरतात, त्यामुळे त्यांची सत्यता तपासणे महत्त्वाचे आहे.

त्यामुळे, कोणत्याही बातमीवर विश्वास ठेवण्यापूर्वी तिची सत्यता पडताळणे आवश्यक आहे.

करावा हे ᭭प᳥ करा.

1. १२ मार्च १९९३ रोजी भारताची आर्थिक राजधानी असणाऱ्या मुंबई शहरामध्ये १३ विविध ठिकाणी स्फोट झाले. भारतीय भूमीवर होणाऱ्या या सर्वात मोठ्या दहशतवादी हल्ल्यामध्ये सुमारे २६० जण मरण पावले आणि ७०० हून अधिक जण जखमी झाले.

2. याचा प्राथमिक परिणाम बॉम्बे स्टॉक एक्स्चेंजच्या इमारतीत दुपारी दीडच्या सुमारास झाला आणि त्यानंतर पुढील दोन तासात शहरातील अनेक भागात वाहन व दुचाकी स्फोटांची वाढ सामान्यपणे पसरू लागली.

1. १ डिसेंबर २००१ रोजी लष्कर-ए-तैयबा (एलईटी) आणि जैश-ए-मोहम्मद (जेएम) दहशतवाद्यांनी भारतीय संसदेवर ४५ मिनिटांचा सशस्त्र हल्ला केला आणि त्यामध्ये ९ पोलीस अधिकारी आणि संसदेतील कर्मचारी ठार झाले.

2. कमांडोंचा गणवेष परिधान केलेले अतिरेकी मंत्रालयाच्या स्टिकर्सना मदत करणाऱ्या वाहनांच्या मदतीने व्हीआयपी दरवाज्यातून संसदेमध्ये दाखल झाले.

3. या हल्ल्यामुळे भारत आणि पाकिस्तानमध्ये लष्करी गतिरोध सुरू झाला. अणूंनी सुसज्ज असणाऱ्या दोन्ही राष्ट्रांनी काश्मीरच्या भागात नियंत्रण रेषेवर लष्कराची अफाट उपाययोजना केली.

1. ११ जुलै रोजी, ११ मिनिटांमध्ये ७ बॉम्बस्फोट होऊन मुंबईतील उपनगरीय रेल्वेमार्ग हदरून गेला.

2. यामुळे २०९ व्यक्तींचे जीव गेले आणि ७०० हून अधिक लोक जखमी झाले. बॉम्ब वजनी-कुकरमध्ये बंद करून ठेवण्यात आले होते.

२००८ मधील मुंबईतील २६/११ हल्ला: 

1. २००८ मध्ये राष्ट्राच्या आर्थिक राजधानीला आणखी एका नियोजित हल्ल्याचा फटका बसला.

2. पाकिस्तानस्थित एलईटी दहशतवादी संघटनेच्या १० दहशतवाद्यांनी १२ ठिकाणी बेसुमर गोळीबार केला ज्यामुळे संपूर्ण शहर चार दिवस हदरले.

3. कोणत्याही घटनेत १७४ व्यक्ती मरण पावले आणि ३०० हून अधिक जखमी झाले.

1. २०१६ मध्ये चार सुसज्ज अशा दहशतवाद्यांनी जम्मू-काश्मीरमधील उरी शहरातील भारतीय सैन्याच्या १२ ब्रिगेड बेस

कॅम्पवर हल्ला केला. 2. काश्मीरमधील वीस वर्षांतील सुरक्षा अधिकाऱ्यांवर झालेला हा सर्वात प्राणघातक हल्ला म्हणून ओळखला गेला, त्यावेळेस तेथे १८ सैनिकांची हत्या करण्यात आली होती.

3. हल्ला झाल्यानंतर जवळपास १० दिवसानंतर, भारतीय सैन्याने नियंत्रण रेषेवरील (एलओसी) आव्हानात्मक अशा लाँचपॅडवर सावधपणे या हल्ल्याचे प्रतिउत्तर दिले.

1. सुरक्षा शक्तींवर झालेल्या सर्वात भयंकर दहशतवादी हल्ल्यांपैकी एक, या घटनेत सीपीआरएफच्या ४४ अधिकाऱ्यांचा मृत्यू झाला आणि २० जणांना इजा झाली होती, तेव्हा जम्मू-काश्मीरच्या पुलवामा भागातील वाहनांच्या रक्षकाच्या दिशेने जेईएम च्या गटाने धोकादायक साधनांनी भरलेली एसयूव्ही नेली.

2. या हल्ल्यानंतर सुमारे १२ दिवसांनी, २६ फेब्रुवारीला पहाटेच्या वेळस, पाकिस्तानमधील खैबर पख्तूनख्वा जिल्ह्यातील बालाकोटमध्ये, जेएएम शिबिरावर आयएएफच्या विमानांनी हल्ला केला आणि त्अयामध्ये अनेक हल्लेखोरांचा बळी गेला.