स्पर्धा परीक्षा

स्पर्धा म्हणजे दोन किंवा अधिक व्यक्ती, गट, संस्था, किंवा कंपन्या यांच्यात काहीतरी मिळवण्यासाठी किंवा जिंकण्यासाठी असलेली चढाओढ. ही चढाओढ विविध क्षेत्रांमध्ये असू शकते, जसे की:

• खेळ: धावणे, क्रिकेट, फुटबॉल, इत्यादी.
• व्यवसाय: बाजारपेठ份额 वाढवण्यासाठी कंपन्यांमध्ये स्पर्धा.
• शिक्षण: चांगले गुण मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांमध्ये स्पर्धा.
• राजकारण: निवडणुकीत जिंकण्यासाठी उमेदवारांमध्ये स्पर्धा.

पूर्ण स्पर्धा (Perfect Competition) ही एक अशी बाजारपेठ आहे जिथे अनेक विक्रेते आणि खरेदीदार समरूप वस्तूंची खरेदी-विक्री करतात. या बाजारात, कोणताही एक विक्रेता किंवा खरेदीदार वस्तूच्या किमतीवर प्रभाव टाकू शकत नाही. अल्पकाळात, कंपन्या खालील प्रकारे समतोल साधण्याचा प्रयत्न करतात:

1. किंमत स्वीकर्ता (Price Taker): पूर्ण स्पर्धेत, प्रत्येक कंपनीला बाजाराने ठरवलेली किंमत स्वीकारावी लागते. त्यामुळे, कोणतीही कंपनी स्वतःहून किंमत बदलू शकत नाही.
2. उत्पादन पातळी (Production Level): कंपन्या आपला नफा वाढवण्यासाठी उत्पादन पातळी समायोजित करतात. हेadjustment প্রান্তिक खर्च (Marginal Cost) आणि প্রান্তिक प्राप्ती (Marginal Revenue) यांच्या आधारावर केले जाते.
3. नफा कमाल करणे (Profit Maximization): प्रत्येक कंपनी अल्पकाळात आपला नफा जास्तीत जास्त करण्याचा प्रयत्न करते. नफा कमाल करण्यासाठी, कंपन्या तोपर्यंत उत्पादन वाढवतात जोपर्यंत প্রান্তिक खर्च (MC) आणि প্রান্তिक प्राप्ती (MR) समान होत नाहीत (MC = MR).
4. तोटा कमी करणे (Loss Minimization): जर कंपनीला तोटा होत असेल, तर ती उत्पादन पातळी कमी करून तोटा कमी करण्याचा प्रयत्न करते. तोटा कमी करण्यासाठी, कंपन्या तोपर्यंत उत्पादन करतात जोपर्यंत त्यांची सरासरी बदलता खर्च (Average Variable Cost) भरून निघत नाही.
5. बाजार सोडण्याचा निर्णय (Decision to Exit): जर कंपनीला सतत तोटा होत असेल आणि ती सरासरी बदलता खर्च (Average Variable Cost) देखील भरून काढू शकत नसेल, तर ती अल्पकाळात बाजार सोडण्याचा निर्णय घेऊ शकते.

उदाहरण: समजा, एका दुग्ध व्यवसायाच्या कंपनीला बाजारात 25 रुपये प्रति लिटर दूध विकावे लागते. कंपनी आपला नफा वाढवण्यासाठी दुधाचे उत्पादन वाढवते. जेव्हा दुधाचे उत्पादन वाढवण्याचा প্রান্তिक खर्च 25 रुपयांपर्यंत येतो, तेव्हा कंपनी उत्पादन थांबवते. जर कंपनीला 20 रुपये प्रति लिटर उत्पादन खर्च येत असेल, तर ती तोटा सहन करूनही उत्पादन चालू ठेवते, कारण तिला काही प्रमाणात तोटा भरून काढता येतो. पण, जर उत्पादन खर्च 30 रुपये प्रति लिटर झाला, तर कंपनीला उत्पादन थांबवणे किंवा बाजार सोडणे भाग पडू शकते.