वित्त
- औद्योगिक प्रकल्पांना मध्यम आणि दीर्घ मुदतीचे कर्ज देणे.
- देशातील उद्योगांना आर्थिक सहाय्य करणे.
- नवीन उद्योगांना चालना देणे.
- उद्योगांच्या आधुनिकीकरण आणि विस्तारीकरणामध्ये मदत करणे.
- IFCI ही भारतातील सर्वात जुन्या विकास वित्तीय संस्थांपैकी एक आहे.
- या संस्थेने अनेक उद्योगांना त्यांच्या सुरुवातीच्या काळात मदत केली आहे.
- IFCI ने सिमेंट, साखर, कापड, आणि रासायनिक खते यांसारख्या उद्योगांना कर्जपुरवठा केला आहे.
- कर्ज आणि अग्रिम प्रदान करणे
- भागभांडवल खरेदी करणे.
- डीबेंचर्स आणि बाँड्समध्ये गुंतवणूक करणे.
- औद्योगिक उपक्रमांना तांत्रिक आणि व्यवस्थापकीय सल्ला देणे.
- IFCI ने भारतातील औद्योगिक विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.
- या संस्थेने उद्योगांना आवश्यक असलेले भांडवल आणि मार्गदर्शन पुरवले आहे.
- IFCI मुळे अनेक नवीन उद्योग सुरू झाले आणिExisting उद्योगांचा विकास झाला.
-
मालकीचे भांडवल:
भागधारकांकडून (Shareholders) जमा केलेले भांडवल, हे कंपनीचे मालकीचे भांडवल असते.
-
कर्जाऊ भांडवल:
बँका आणि वित्तीय संस्थांकडून घेतलेले कर्ज, डिबेंचर्स (Debentures) आणि बाँड्स (Bonds) यांचा यात समावेश होतो.
-
ठेवी:
सामान्य जनता आणि भागधारकांकडून स्वीकारलेल्या ठेवी.
-
वित्तीय संस्था:
विविध वित्तीय संस्था जसे की SIDBI, EXIM Bank, IFC इत्यादी कर्ज आणि गुंतवणुकीच्या माध्यमातून वित्त पुरवठा करतात.
-
angel investors आणि venture capital:
नवीन startup आणि लहान व्यवसायांना angel investors आणि venture capital कंपन्या भांडवल पुरवतात.
-
सरकारी योजना:
सरकार वेळोवेळी लघु आणि मध्यम उद्योगांना चालना देण्यासाठी विविध योजना आणते, ज्यात कमी व्याजदरात कर्ज उपलब्ध होते.
- समभाग (Equity Shares):
कंपन्या समभाग जारी करून भांडवल उभारू शकतात. हे भागधारक कंपनीचे मालक बनतात आणि त्यांना लाभांश मिळतो.
- कर्जरोखे (Debentures):
कर्जरोखे हे कंपनीद्वारे जारी केलेले कर्ज प्रमाणपत्र असतात. यावर ठराविक दराने व्याज दिले जाते.
- बँका आणि वित्तीय संस्था (Banks and Financial Institutions):
बँका आणि इतर वित्तीय संस्था उद्योगांना मुदत कर्ज, खेळते भांडवल कर्ज आणि इतर प्रकारची कर्जे देतात.
- सार्वजनिक ठेवी (Public Deposits):
कंपन्या जनतेकडून ठेवी स्वीकारून भांडवल उभारू शकतात. या ठेवी ठराविक कालावधीसाठी असतात आणि त्यावर व्याज दिले जाते.
- व्यापार पत (Trade Credit):
उद्योजक कच्चा माल किंवा इतर वस्तू खरेदी करताना पुरवठादारांकडून उधारीवर माल घेऊ शकतात.
- भांडवल बाजार (Capital Market):
भांडवल बाजार हा समभाग, कर्जरोखे आणि इतर वित्तीय साधनांच्या खरेदी-विक्रीसाठी एक मंच आहे.
- विदेशी गुंतवणूक (Foreign Investment):
विदेशी गुंतवणूकदार भारतीय कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करू शकतात. हे थेट विदेशी गुंतवणूक (FDI) किंवा परदेशी पोर्टफोलिओ गुंतवणूक (FPI) च्या माध्यमातून केले जाते.
- सरकारी योजना आणि अनुदान (Government Schemes and Subsidies):
सरकार उद्योगांना प्रोत्साहन देण्यासाठी विविध योजना आणि अनुदान देते.
हे काही प्रमुख मार्ग आहेत ज्याद्वारे उद्योग वित्तपुरवठा करू शकतात.
14 वा वित्त आयोग:
14 वा वित्त आयोग हा भारत सरकारने नेमलेला एक आयोग होता. या आयोगाची स्थापना 1 जानेवारी 2013 रोजी झाली होती आणि याचे अध्यक्ष भारतीय रिझर्व बँकेचे माजी गव्हर्नर वाय. व्ही. रेड्डी होते.
या आयोगाची प्रमुख उद्दिष्ट्ये खालीलप्रमाणे होती:
- केंद्र आणि राज्य सरकारांमध्ये करांचे वितरण कसे करावे याबद्दल शिफारसी देणे.
- राज्यांना विकासासाठी अनुदान कसे द्यावे याबद्दल मार्गदर्शन करणे.
- राज्यांच्या वित्तीय स्थितीचा आढावा घेणे आणि सुधारणा सुचवणे.
14 व्या वित्त आयोगाच्या शिफारशी 1 एप्रिल 2015 ते 31 मार्च 2020 पर्यंत लागू होत्या.
औद्योगिक वित्त पुरवठ्याचे विविध मार्ग खालीलप्रमाणे आहेत:
- अंतर्गत स्रोत (Internal Sources):
- राखीव निधी (Retained Earnings): कंपनी मागील वर्षांतील नफ्यातील काही भाग राखीव ठेवते, जो भविष्यात व्यवसायासाठी वापरला जातो.
- घसारा निधी (Depreciation Funds): मालमत्तेच्या घसारातून निर्माण होणारा निधी व्यवसायात गुंतवला जातो.
- बाह्य स्रोत (External Sources):
- कर्जरोखे (Debentures): कंपनी कर्जरोखे जारी करून लोकांकडून कर्ज घेते. Debentures (Investopedia)
- समभाग (Equity Shares): कंपनी आपले समभाग (शेअर्स) विकून भांडवल उभारते. Equity (Investopedia)
- वित्तीय संस्था (Financial Institutions): अनेक वित्तीय संस्था उद्योगांना कर्ज देतात. Financial Institution (Investopedia)
- व्यापारी बँका (Commercial Banks): या बँका उद्योगांना अल्प मुदतीचे कर्ज देतात.
- विकास बँका (Development Banks): IDBI, SIDBI यांसारख्या विकास बँका उद्योगांना दीर्घ मुदतीचे कर्ज देतात.
- सार्वजनिक ठेवी (Public Deposits): कंपनी लोकांकडून ठेवी स्वीकारून भांडवल उभारते.
- इतर मार्ग (Other Sources):
- भाडेपट्टा वित्त (Lease Financing): मालमत्ता भाड्याने घेऊन वापरणे.
- उद्यम भांडवल (Venture Capital): नवीन उद्योगांना गुंतवणूकदारांकडून मिळणारे भांडवल. Venture Capital (Investopedia)
हे विविध मार्ग उद्योगांना त्यांच्या गरजेनुसार आणि क्षमतेनुसार निवडता येतात.